سرمایه‌گذاریها از اقلام اصلی داراییها در هر واحد تجاری هستند؛ و در بعضی از واحدهای تجاری بخش بااهمیتی از مجموع داراییها را تشکیل می‌دهند. با آنکه عموما تصور بر این است که سرمایه‌گذاریها صرفا محدود به سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی، اوراق بدهی و سهام می‌شود، ولی طبق تعریف ارائه‌شده در استانداردهای حسابداری طیف بسیار گسترده‌ای از داراییها، بسته به هدف مدیریت از نگهداری آنها، باید به عنوان سرمایه‌گذاری شناسایی و ارائه شوند.
طبق استاندارد حسابداری 15 حسابداری سرمایه‌گذاریها (اصلاح‌شده 1399)، سرمایه‌گذاری نوعی دارایی است كه واحد سرمایه‌گذار برای افزایش منافع اقتصادی از طریق توزیع منافع (به شكل سود سهام، سود تضمین شده و اجاره)، افزایش ارزش یا سایر مزایا (مانند مزایای ناشی از مناسبات تجاری) نگهداری می‌كند.
با توجه به تعریف فوق، انواع داراییهای واحد تجاری، به شرط آن که به قصد استفاده در عملیات واحد تجاری نباشد (به جز واحدهای تجاری سرمایه‌گذاری)، اگر با هدف افزایش منافع اقتصادی (از طریق توزیع منافع، افزایش ارزش یا سایر مزایا) نگهداری شوند، باید به عنوان سرمایه‌گذاریها شناسایی و ارائه شوند.
برای شنیدن توضیحات دکتر محسن قاسمی درباره تعریف سرمایه‌گذاری بر روی تصویر فوق کلیک کنید
(ویدئوی فوق دقایقی منتخب از مجموعه ویدئوهای آموزشی «استانداردهای حسابداری پرکاربرد» است)
حسابداری سرمایه‌گذاریها
طبق استاندارد فوق، پس آن که یک قلم دارایی را به عنوان سرمایه‌گذاری شناسایی کردیم، حسابداری و گزارشگری مالی آن بسته به جاری یا بلندمدت بودن آن (یعنی، افق سرمایه‌گذاری)، و چنانچه جاری باشد، بسته به سریع‌المعامله بودن یا نبودن آن (یعنی نوع بازار آن سرمایه‌گذاری) متفاوت خواهد بود.
علاوه بر این، در ارتباط با سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری دیگر، بسته به سطح نفوذ یا کنترلی که واحد تجاری ما به‌دست خواهد آورد، ممکن است مشمول الزامات استانداردهای زیر نیز قرار گیرد.
الف) اگر بر واحد سرمایه‌پذیر کنترل داشته باشیم:
- استاندارد حسابداری 38 ترکیبهای تجاری
- استاندارد حسابداری 39 صورتهای مالی تلفیقی
- استاندارد حسابداری 18 صورتهای مالی جداگانه
- استاندارد حسابداری 41 افشای منافع در واحدهای تجاری دیگر
ب) اگر بر واحد سرمایه‌پذیر کنترل مشترک داشته باشیم:
حالت اول: سرمایه‌پذیر شخصیت حقوقی جداگانه داشته باشد:
- استاندارد حسابداری 20 سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری وابسته و مشارکتهای خاص
- استاندارد حسابداری 18 صورتهای مالی جداگانه
- استاندارد حسابداری 41 افشای منافع در واحدهای تجاری دیگر
حالت دوم: سرمایه‌پذیر شخصیت حقوقی جداگانه نداشته باشد:
- استاندارد حسابداری 40 مشارکتها
- استاندارد حسابداری 41 افشای منافع در واحدهای تجاری دیگر
پ) اگر بر واحد سرمایه‌پذیر نفوذ قابل ملاحظه داشته باشیم:
- استاندارد حسابداری 20 سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری وابسته و مشارکتهای خاص
- استاندارد حسابداری 18 صورتهای مالی جداگانه
- استاندارد حسابداری 41 افشای منافع در واحدهای تجاری دیگر
(ویدئوی فوق دقایقی منتخب از مجموعه ویدئوهای آموزشی «استانداردهای حسابداری پرکاربرد» است)
سرمایه‌گذاری در املاک
سرانجام، با توجه به پاره‌ای از ویژگیهای متفاوت سرمایه‌گذاری در املاک (زمین و ساختمان)، در مواردی که دارایی مورد سرمایه‌گذاری واحد تجاری از مصادیق املاک باشد، الزامات استاندارد مربوط به سرمایه‌گذاری در املاک نیز باید توسط واحد تجاری رعایت شود. در این ارتباط لازم به ذکر است، با توجه به اینکه در حال حاضر در مجموعه استانداردهای حسابداری ایران استاندارد مربوطی برای سرمایه‌گذاری در املاک وجود ندارد، و در بند دامنه استاندارد حسابداری 15 حسابداری سرمایه‌گذاریها نیز سرمایه‌گذاری در املاک صراحتا از دامنه کاربرد این استاندارد کنار گذاشته شده است؛ بنابراین، طبق الزامات استاندارد حسابداری 34 رویه‌های حسابداری، تغییر در برآوردهای حسابداری و اشتباهات، مدیریت واحد تجاری باید از قضاوت خود در تعیین و بكارگیری رویه حسابداری استفاده کند؛ و برای اعمال قضاوت باید به قابلیت بكارگیری منابع زیر، به ترتیب اهمیت آنها، توجه کند:
- الف. الزامات استانداردهای حسابداری كه به موضوعات مشابه و مربوط می‌پردازد؛ و
- ب. تعاریف، معیارهای شناخت و مفاهیم اندازه‌گیری داراییها، بدهیها، درآمدها و هزینه‌ها طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی.
همچنین، مدیریت برای اعمال قضاوت ممكن است آخرین بیانیه‌های سایر نهاد‌های تدوین‌كننده استاندارد را كه از مفاهیم نظری مشابهی برای تدوین استانداردهای حسابداری استفاده می‌كنند، به شرطی كه در تضاد با منابع فوق نباشد، در نظر گیرد.
با توجه به الزامات فوق، علیرغم آن که مفاهیم نظری حاکم بر استانداردگذاری حسابداری در ایران متفاوت از مفاهیم نظری حاکم بر استانداردگذاری حسابداری توسط هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IASB) است؛ ولی از آنجا که طی دو دهه گذشته مبنای استانداردگذاری حسابداری در ایران، بر پایه ترجمه استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IAS) و اخیرا بر پایه استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) بوده است؛ اکثریت قریب به اتفاق صاحب‌نظران در ایران بر این باورند که واحدهای تجاری در ارتباط با سرمایه‌گذاری در املاک باید الزامات استاندارد بین‌المللی حسابداری 40 سرمایه‌گذاری در املاک (IAS40) را رعایت کنند. ضمن آن که طبق اخبار غیررسمی شنیده‌شده از اعضای کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (سازمان حسابرسی) به احتمال قریب به یقین موضوع استاندارد حسابداری 44 ایران درباره سرمایه‌گذاری در املاک (منطبق با IAS40) خواهد بود.
برای شنیدن توضیحات دکتر محسن قاسمی درباره ضرورت آموزش IAS40 بر روی تصویر فوق کلیک کنید
(ویدئوی فوق دقایقی منتخب از مجموعه ویدئوهای آموزشی «استانداردهای حسابداری پرکاربرد» است)
ویدئوهای آموزشی استانداردهای حسابداری سرمایه‌گذاریها
علاقه‌مندان به آموزش کامل الزامات استانداردهای حسابداری مربوط به سرمایه‌گذاریها (شامل، استانداردهای حسابداری 15، 18، 20، 36، 37، 38، 39، 40، 41، 42 و IAS40) می‌توانند به مجموعه ویدئوهای آموزشی «استانداردهای حسابداری (کامل)» (اینجا) و «حسابداری سرمایه‌گذاریها» (اینجا) – با تدریس دکتر محسن قاسمی (دبیرکل سابق انجمن حسابداران خبره ایران و سردبیر پیشین مجله حسابدار) مراجعه کنند.
دیدگاه خود را بنویسید