در استانداردهای حسابداری ذخیره (Provision) نوعی بدهی است که زمان تسویه یا تعیین مبلغ آن توأم با ابهام نسبتا قابل توجه است. بنابراین، بکار بردن اصطلاحاتی همچون ذخیره استهلاک، ذخیره کاهش ارزش، و حتی ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول به دلیل عدم انطباق آنها با این تعریف، نادرست است؛ و باید از اصطلاحات استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته استفاده شود.

فرض کنید در شرکت محل کارمان چند قطعه سکه طلا خریده‌ایم؛ میخواهیم ببینیم با رعایت الزامات مقرر در استانداردهای حسابداری این سکه‌های طلا را در چه حسابی باید ثبت و نگهداری کنیم.

در سال‌های اخیر، اَپلیکیشنهای مبتنی بر هوش مصنوعی مانند ChatGPT به یکی از ابزارهای پرکاربرد بین کارشناسان و متخصصان حوزه‌های مختلف، از جمله حسابداران حرفه‌ای، مشاوران مالیاتی و تحلیلگران مالی، تبدیل شده‌است. این ابزارها می‌توانند در چند ثانیه پاسخ‌هایی منظم، دقیق و حتی مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی ارائه دهند. ولی از دیدگاه یک حسابدار حرفه‌ای، نکته کلیدی این است که بدانیم چگونه سؤال بپرسیم تا پاسخ دریافتی قابل اتکا، تخصصی و منطبق بر اصول حرفه‌ای باشد.

شناخت مجموعه کامل صورتهای مالی، ساختار ارائه هر یک از آنها، و حداقل اقلامی که باید در هر کدام ارائه شود؛ حداقل دانشی است که هر حسابدار حرفه‌ای باید درباره استانداردهای حسابداری داشته باشد. به‌ویژه آن که پس از تغییرات گسترده استانداردهای حسابداری در ایران (طی سالهای 1398 تا 1400) بسیاری از این موارد با تغییرات بااهمیتی روبرو بوده‌اند.

قضاوت حرفه‌ای (Professional Judgment) در چارچوب استانداردهای حسابداری به معنای استفاده آگاهانه، منطقی و مسئولانه از دانش، تجربه و درک اصول حسابداری برای انتخاب بهترین راه‌حل در شرایطی است که استانداردها رهنمود دقیق یا صریحی ارائه نمی‌کنند. زیرا استانداردهای حسابداری مبتنی بر اصول (principles-based) هستند. یعنی قواعد قطعی برای شناسایی، اندازه‌گیری، ارائه و افشای موضوعات مختلف در آنها مقرر نشده است.

در یادداشت قبلی گفتم، طبق استانداردهای حسابداری، نوع هر قلم دارایی بسته به «کارکرد» آن دارایی در واحد تجاری ما میتواند متفاوت باشد. ولی آیا فقط «کارکرد» داراییها بر طبقه‌بندی آنها در صورتهای مالی تاثیر گذار است؟ نه! گاهی «شرایط» متفاوت داراییهای یکسان نیز میتواند بر طبقه‌بندی آنها در صورتهای مالی تاثیرگذار باشد. به عنوان مثال، موجودی نقد یکی از متداولترین مصادیق داراییهای جاری در صورتهای مالی است. ولی همین دارایی گاهی به دلیل شرایط متفاوت باید به عنوان داراییهای غیرجاری طبقه‌بندی شود.

آموزش استانداردهای حسابداری به خودی خود کار دشواری است؛ بنابراین، با انتخاب روش نادرست، منابع نادرست و برنامه‌ریزی نادرست، نباید این کار دشوار را دشوارتر کنیم. مخاطب این نوشته حسابدارانی هستند که با انگیزه‌های گوناگون، هدف مشترک آنان اینست که استانداردهای حسابداری را به موثرترین و حتی‌الامکان ساده‌ترین روش، آموزش ببینند.

هر حسابدار باید بداند؛ طبق استانداردهای حسابداری چطور باید نوع دارایی را تعیین کنیم. به عبارت دیگر، وقتی یک دارایی را تحصیل میکنیم، آن را در کدام طبقه داراییها در صورتهای مالی باید شناسایی کنیم. برای اینکار باید الگوریتم سه‌مرحله‌ای زیر را طی کنیم:

حتما بارها و بارها با خود فکر کرده‌اید، و حتی با دیگران درباره‌اش گفتگو کرده‌اید که، در شرایط تورمی، صورتهای مالی واحدهای تجاری – که بر مبنای مبالغ اسمی و تاریخی ارائه میشود – مفیدبودن خود را از دست میدهد. در چنین شرایطی، گرایش شدیدی به ارائه گزارشهای مالی بر مبنای ارزشهای منصفانه (یا ارزشهای جاری)، یا دستکم تعدیل مبالغ اسمی و تاریخی بر مبنای شاخص قیمتها، ایجاد میشود. سالها پیش، پاسخ استانداردگذار بین‌المللی وقت (کمیته استانداردهای بین‌المللی حسابداری - IASC) به این گرایش عمومی، تصویب استاندارد بین‌المللی حسابداری 29 گزارشگری مالی در اقتصادهای با تورم حاد (IAS 29) بوده است. استانداردی که پس از تاسیس بنیاد IFRS (استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی) و جایگزینی IASC با IASB (هیات استانداردهای بین‌المللی حسابداری) از سوی IASB نیز تایید شد؛ و امروز نیز لازم‌الاجراست.

شناخت افراد مختلف از استانداردهای حسابداری - مشابه هر پدیده دیگری - آمیزه‌ای از باورهای درست و غلط است. شماری از متداولترین باورهای غلط درباره استانداردهای حسابداری که حتی در بین تعداد قابل‌توجهی از حسابداران نیز رایج است، به شرح زیر است: