محسن قاسمی در گفتگو با فصلنامه مدیران مالی (نشریه حرفه‌ای انجمن مدیران مالی حرفه‌ای ایران) که به مناسبت ایام گرامیداشت روز حسابدار منتشر شده‌است، به تشریح «تفاوت بنیادی بین حسابداری مالی و حسابداری مدیریت» پرادخت. متن کامل این گفتگو که در شماره 4 (پاییز 1402) این فصلنامه (اینجا) منتشر شده است؛ به شرح زیر است:

تفاوت بنیادی بین حسابداری مالی و حسابداری مدیریت

حسابداری مالی و حسابداری مدیریت یک تفاوت بنیادی با یکدیگر دارند؛ و سایر تفاوتهای موجود بین آنها برآمده از این تفاوت بنیادی است. 

تفاوت بنیادی بین حسابداری مالی و حسابداری مدیریت در این است که استفاده‌کنندگان اصلی اطلاعات و گزارشها در حسابداری مالی افراد برون‌سازمانی هستند؛ در حالیکه در حسابداری مدیریت استفاده‌کنندگان اصلی درون‌سازمانی هستند.

به همین دلیل است که ما در حسابداری مالی در تهیه و ارائه اطلاعات و گزارشها ملزم به رعایت استانداردهای حسابداری هستیم. ولی در حسابداری مدیریت چنین الزامی نداریم. در حسابداری مدیریت اساسا چیزی به عنوان استاندارد لازم‌الاجرا نداریم. چون ضرورتی به وجود آن نیست. حتی تکنیکهایی که در حسابداری مدیریت داریم، صرفا ماهیت «به‌روش» (Best Practice) دارند. هر حسابدار مدیریت بسته به نیاز مدیران واحد تجاری خود میتواند در این تکنیکها دخل و تصرف کند و آن اطلاعات و گزارشهایی را ارائه کند که بیشترین تطابق را با نیاز اطلاعاتی مدیرانش دارد. 

در حسابداری مدیریت فقط و فقط مهم این است که اطلاعات و گزارشهایی تولید شود که بیشترین کمک را به تصمیم‌گیری مدیران و کارکنان سازمان کند. و چون مدیران و کارکنان هر واحد تجاری دسترسی مستقیم به داده‌های آن واحد تجاری دارند، هیچ ضرورتی به رعایت استانداردها و قواعد معین در پردازش این داده‌ها و نحوه گزارش آنها نیست.

در صورتیکه در حسابداری مالی چون استفاده‌کنندگان اصلی بیرون از واحد تجاری هستند و عموما دسترسی مستقیم به داده‌های آن واحد تجاری ندارند، باید با رعایت استانداردهای حسابداری اطلاعات مورد نیاز آنها را در اختیارشان گذاشت.

چون واحدهای تجاری عملا نمیتوانند نیازهای متنوع این طیف بسیار گسترده استفاده‌کنندگان برون‌سازمانی را برآورده کنند. بنابراین، در حسابداری مالی فرض بر این است که اگر استانداردهای حسابداری (مصوب نهادهای استانداردگذار بین‌المللی و ملی) بطور یکنواخت توسط همه واحدهای تجاری رعایت شود، نیازهای بخش بزرگی از استفاده‌کنندگان برون‌سازمانی برآورده میشود.

بنابراین اگر در حسابداری مالی استاندارد داریم، ولی در حسابداری مدیریت نداریم؛ یا اگر در حسابداری مالی اطلاعات را صرفا در قالب صورتهای مالی استانداردشده به استفاده‌کنندگان مخابره میکنیم، ولی در حسابداری مدیریت روشها و قالبهای متنوع گزارشگری داریم؛ یا اگر در حسابداری مالی دوره‌های گزارشگری معینی داریم، ولی در حسابداری مدیریت گزارشگریمان پیوسته در حال تهیه و مخابره است؛ یا اگر در حسابداری مالی واحد اندازه‌گیری پولی است، ولی در حسابداری مدیریت واحدهای اندازه‌گیری متنوعی داریم؛ یا اگر در حسابداری مالی رویکرد گذشته‌نگر چیرگی دارد، ولی در حسابداری مدیریت آینده‌نگر و پیش‌دستانه پردازش و گزارش میکنیم؛ یا اگر در حسابداری مالی اولویت با اتکاپذیری (و این سالهای اخیر با بیان صادقانه) است، ولی در حسابداری مدیریت به‌موقع‌بودن و مربوط‌بودن اولویت دارد؛ ...؛ و هر تفاوت دیگری که بین حسابداری مالی و حسابداری مدیریت سراغ داریم، همگی برآمده از تفاوت اساسی بین استفاده‌کنندگان این دو زمینه تخصصی حسابداری است.


مطالب مرتبط:

دانلود فایل کامل فصلنامه