اولین نکته درباره این استاندارد اینست که این استاندارد جزو آن گروه از استانداردهای حسابداری لازم‌الاجرا در ایران است که طی بیست و چند سال گذشته هیچ تغییری نداشته است. حتی IAS2 که این استاندارد ترجمه آنست نیز طی بیش از بیست سال گذشته (از 2003) هیچ تغییری نداشته است. پس اگر سالها پیش این استاندارد را آموزش دیده‌اید، خیالتان از این بابت راحت باشد.
و امّا، دومین نکته درباره این استاندارد، که بسیاری از حسابداران به آن توجه نمیکنند اینست که، این استاندارد فقط درباره «موجودی مواد اولیه» و «کالاهای خریداری‌شده برای فروش مجدد» و «کالاهای تولیدی» خودمان (شامل در جریان ساخت و ساخته‌شده) نیست. بلکه شامل هر دارایی است که ماهیت مصرفی دارد و قرار است بطور غیرمستقیم در راستای فعالیت واحد تجاری مصرف شود. مثلا، اگر ما در کارخانه آشپزخانه‌ای داریم که در آن برای کارکنان غذا میپزیم؛ حسابداری آن برنج، حبوبات، گوشت، ... که برای پخت و پز انبار کرده‌ایم نیز مشمول الزامات این استاندارد است. یا اگه سکه، تقویم، کتاب، ...، یا هر دارایی دیگری خریده‌ایم که هدیه بدیم؛ حسابداری این اقلام نیز مشمول الزامات این استاندارد است (همگی به شرط داشتن اهمیت).
الزامات اصلی این استاندارد عبارتست از: الف) دامنه کاربرد و تعاریف؛ ب) شرایط شناخت موجودیها؛ پ) روش اندازه‌گیری موجودیها (در شناخت اولیه، در پایان دوره گزارشگری، و هنگام قطع شناخت) - که در واقع بیشترین و مهمترین الزامات استاندارد را شامل میشود. بویژه در واحدهای تجاری تولیدی مباحث مفصل و نسبتا پیچیده «حسابداری بها» (یا همان حسابداری صنعتی) را در برمیگیرد؛ ت) به هزینه بردن موجودیها؛ و ث) الزامات افشا
پیشینه
استاندارد حسابداری 8 «حسابداری موجودی مواد و کالا» (مطابق استاندارد بین‌المللی حسابداری 2 – IAS2) از جمله هجده استاندارد حسابداری است که در قالب نخستین مجموعه استانداردهای حسابداری لازم‌الاجرا در ایران از ابتدای سال 1380 رعایت آنها برای همه واحدهای تجاری فعال در ایران لازم‌الاجرا شد. (پیشینه استانداردگذاری حسابداری در ایران)
دانلود فایل word | دانلود فایل pdf | ویدئوی آموزشی استاندارد 8
منظور از «موجودی مواد و کالا» چیست؟
طبق این استاندارد، «موجودی مواد و کالا» به داراییهایی اطلاق میشود كه:
- برای فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری میشود،
- به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرایند تولید قرار دارد،
- به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات، خریداری‌شده و نگهداری میشود، یا
- ماهیت مصرفی دارد و به طور غیرمستقیم در جهت فعالیت واحد تجاری مصرف میشود.
به موجب بند 2 استاندارد حسابداری 8 (دامنه کاربرد)، الزامات این استاندارد، نحوه اندازه‌گیری و ارائه موجودی مواد و کالا در صورتهای مالی را تشریح می‌كند؛ و موارد زیر را دربر نمی‌گیرد:
- كار در جریان پیشرفت پیمانهای بلندمدت (رجوع شود به استاندارد حسابداری 9 «حسابداری پیمانهای بلندمدت»)
- ابزارهای مالی پیچیده.
- موجودی محصولات جنگلی و معدنی در مواردی كه این اقلام در صنایع مربوط به خالص ارزش فروش اندازه‌گیری میشود، و
- تولیدات کشاورزی در زمان برداشت و داراییهای زیستی غیرمولد مربوط به فعالیت کشاوزی (رجوع شود به استاندارد حسابداری 26 «فعالیتهای کشاورزی»).
درباره این استاندارد چه الزاماتی را باید آموزش ببینیم؟
از جمله پرسشهای مهمی که پس از آموزش این استاندارد باید قادر به پاسخگویی آنها باشیم، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- موجودی مواد و کالا باید بر چه مبنایی اندازه‌گیری شود؟
- بهای تمام شده موجودی مواد و کالا باید دربرگیرنده چه اقلامی باشد؟
- مخـارج خرید موجودی مواد و کالا شامل چه اقلامی است؟
- مخارج تأمین مالی واردات مواد و کالا به صورت اعتباری از نوع یوزانس در چه شرایطی قابل احتساب در مخارج خرید موجودی مواد و کالا است؟
- مابه‌التفاوتهای ریالی مورد مطالبه ناشی از افزایش قابل ملاحظه نرخ رسمی ارز (مثلاً از شناور به صادراتی) در چه شرایطی قابل احتساب در مخارج خرید موجودی مواد و کالا است؟
- مخارج تبدیل (از اجزای بهای تمام‌شده موجودی مواد و کالا) شامل چه مخارجی است؟
- منظور از سربار تولید (اعم از ثابت و متغیر) چیست؟ (با ذکر مثال)
- سربار تولید (اعم از ثابت و متغیر) با چه روشی باید به بهای تمام‌شده محصولات تخصیص یابد؟
- سربار ثابت تولید باید بر مبنای کدام ظرفیت فعالیت واحد تجاری به بهای تمام‌شده محصولات تخصیص یابد؟
- در چه شرایطی برای تخصیص هزینه‌های سربار ثابت تولید میتوان از سطح واقعی تولید استفاده کرد؟
- مخارج مربوط به ظرفیت بلااستفاده باید به چه ترتیبی ارائه شود؟
- برای تعیین سطح معمول فعالیت واحد تجاری چه عوامل را باید درنظر داشت؟
- در واحدهای تجاری چندمحصولی اگر مخارج تبدیل هر محصول به طور جداگانه قابل تشخیص نباشد، این مخارج باید بر چه مبنایی به محصولات تخصیص یابد؟ (چند مبنای عملی نام ببرید)
- در مواردیکه محصولات فرعی كم‌‌اهمیت وجود دارد، آنها را بر چه مبنایی میتوان اندازه‌گیری کرد؟
- مبنای مجاز برای تخصیص مخارج دوایر خدماتی مركزی کدام است؟
- سایر مخارج (علاوه بر مخارج خرید و مخارج تبدیل) تا چه میزانی قابل احتساب به عنوان بخشی از بهای تمام‌شده موجودیها است؟
- کدامیک از سایر مخارج زیر در بهای تمام‌شده موجودیها منظور نمی‌شود (در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی میشود):
- مبالغ غیرعادی مربوط به ضایعات مواد، دستمزد و سایر مخارج تولید (ضایعات قابل كنترل)
- مخارج انبارداری باستثنای مخارجی كه در فرایند تولید برای انبارداری محصولاتی كه نیاز به پردازش بیشتر دارند، انجام میشود.
- سربار اداری كه در رساندن موجودیها به مكان و شرایط فعلی نقشی ندارد.
- مخارج فروش.
- مخارج مدیریت عمومی را در چه شرایطی میتوان در بهای تمام‌شده موجودیها منظور کرد؟
- مخارج تأمین مالی را در چه شرایطی میتوان در بهای تمام‌شده موجودیها منظور كرد؟
- بهای تمام‌شده موجودیها در واحدهای خدماتی چه اقلامی را دربر می‌گیرد؟
- تولیدات کشاورزی که توسط واحد تجاری از داراییهای زیستی برداشت میشود، در شناخت اولیه به چه مبلغی اندازه‌گیری میشود؟
- روشهای مختلف محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا کدامند؟ بکارگیری کدامیک از این روشها طبق این استاندارد مجاز است؟
- هدف اصلی انتخاب روش مناسب برای تخصیص بهای تمام شده به موجودی مواد و کالا چیست؟
- منظور از روش هزینه‌یابی (بهایابی) استاندارد برای محاسبه بهای تمام شده محصولات چیست؟
- در چه شرایطی میتوان از روش هزینه‌یابی (بهایابی) استاندارد برای محاسبه بهای تمام شده محصولات استفاده کرد؟
- منظور از روش هزینه‌یابی (بهایابی) خرده فروشی برای محاسبه بهای تمام شده كالاها چیست؟
- در چه شرایطی میتوان از روش هزینه‌یابی (بهایابی) خرده فروشی برای محاسبه بهای تمام شده كالاها استفاده کرد؟
- دو مسئله اصلی در تعیین نزدیك‌ترین تقریب ممکن برای بهای تمام شده واحدهای مشخص موجودی مواد و کالا کدامند؟
- منظور از ”خالص ارزش فروش“ موجودی مواد و کالا چیست؟
- هرگاه شرایطی كه قبلاً منجر به ارائه ارزش موجودیها به مبلغی كمتر از بهای تمام شده آنها شده است، دیگر برقرار نباشد، ارزش موجودی انتقالی از دوره قبل باید به چه مبلغی ارائه شود؟
- در شرایط استثنایی كه تعیین خالص ارزش فروش موجودیها به دلایل مختلف (از قبیل نوسان در قیمتهای فروش) به‌گونه‌ای قابل اتكا امكان نیست، از چه مبلغی به عنوان تقریب قابل قبول برای خالص ارزش فروش میتوان استفاده کرد؟
- اگر خالص ارزش فروش موجودی مواد اولیه كمتر از بهای تمام شده آن باشد، در چه شرایطی مبلغ دفتری مواد اولیه را نباید تا حد خالص ارزش فروش آن كاهش داد؟
- برای محاسبه اولیه ذخیره كاهش ارزش موجودی مواد و کالا از ”بهای تمام شده به خالص ارزش فروش“ اغلب از چه فرمولهایی میتوان استفاده كرد؟
- در مواردی كه برای كاهش ارزش كالاهای تكمیل شده به كمتر از بهای تمام شده نیاز به ذخیره است؛ با موجودی قطعات منفصله و نیمه ساخته‌ای كه به منظور ساخت این محصولاتی نگهداری میشود، و همچنین، موجودی قطعات تحت سفارش خرید، چه برخوردی باید انجام داد؟
- آیا خالص ارزش فروش را میتوان براساس نوسانات موقتی قیمت فروش براورد کرد؟
- شرایط متداولی كه احتمال می‌رود خالص ارزش فروش كمتر از بهای تمام شده باشد، چه مواردی است؟
- مبلغ دفتری موجودی مواد و کالا در چه مواردی به عنوان هزینه دوره شناسایی میشود؟
- در مورد موجودیهایی كه در دوره قبل به مبلغی كمتر از بهای تمام شده ارزیابی شده است، و در دوره جاری به‌دلیل افزایش در خالص ارزش فروش، به‌مبلغ بیشتری ارزیابی میشود، هرگونه افزایش از این بابت در دوره جاری باید به چه عنوانی شناسایی شود؟
- موجودیهایی كه به سایر حسابهای دارایی (مثلا، داراییهای ثابت مشهود، یا داراییهای نامشهود) تخصیص می‌یابد، در چه مقطع زمانی به عنوان هزینه شناسایی میشود؟
- در ارتباط با موجودیهای مواد و کالا چه اطلاعاتی باید در صورتهای مالی ارائه و افشا شود؟
- مبلغ مندرج در صورت وضعیت مالی بابت موجودی مواد و کالا باید در یادداشتهای توضیحی به چه گونه‌ای طبقه‌بندی شود؟
- طبقات عمده موجودیها معمولا شامل چه اقلامی است؟
در سرفصل دوم از مجموعه کامل ویدئوهای آموزشی «استانداردهای حسابداری» (160 ویدئو مجموعا 82 ساعت) جزئیات رهنمودها و الزامات شناخت، اندازه‌گیری و ارائه داراییها، از جمله، موجودی مواد و کالا (با رعایت آخرین تغییرات استانداردهای حسابداری لازم‌الاجرا در ایران) به طور کاملا عملی و کاربردی تبیین شده است. عناوین ویدئوهای آموزشی این مجموعه عبارتند از:
- اپیزود اول: انواع داراییها و استانداردهای حسابداری مربوط
- اپیزود دوم: تعریف و شناخت داراییها (طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی)
- اپیزود سوم: مفاهیم اولیه اندازه‌گیری داراییها (طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی)
- اپیزود چهارم: داراییهای ثابت مشهود (استاندارد 11) و مخارج تامین مالی (استاندارد 13)
- اپیزود پنجم: داراییهای نامشهود (استاندارد 17)
- اپیزود ششم: موجودی مواد و کالا (استاندارد 8)
- اپیزود هفتم: کاهش ارزش داراییها (استاندارد 32)
- اپیزود هشتم: داراییهای غیرجاری نگهداری شده برای فروش (استاندارد 31)
- اپیزود نهم: حسابداری اجاره‌ها (استاندارد 21)
- اپیزود دهم: املاک سرمایه‌گذاری (استاندارد 44 - IAS40)
علاقه‌مندان برای تهیه مجموعه کامل ویدئوهای آموزشی «استانداردهای حسابداری» (160 ویدئو به مدت 82 ساعت) میتوانند به این نشانی مراجعه کنند: oias.ir/is
دیدگاه خود را بنویسید