ویرایش فعلی استاندارد حسابداری 17 داراییهای نامشهود، با هدف هماهنگی بیشتر با استانداردهای بین‌المللی حسابداری و بهبود استاندارد قبلی، در تاریخ 30 تیر 1386 توسط مجمع عمومی سازمان حسابرسی مصوب، و جایگزین ویرایش قبلی این استاندارد و همچنین استاندارد حسابداری 7 حسابداری مخارج تحقیق و توسعه شد؛ و الزامات آن در‌ مورد صورتهای مالی که دوره مالی آنها از یکم فروردین 1386 و پس از آن آغاز می‌شود، لازم‌الاجراست.


   الزامات اصلی استاندارد  

عبارتند از:

  • دارایی نامشهود یعنی چی؟ (تعریف)
  • دارایی نامشهود رو در صورت احراز چه شرایطی باید در صورتهای مالی شناسایی کنیم؟ (شرایط شناخت)
  • روشهای اندازه‌گیری داراییهای نامشهود کدومند؟ (در شناخت اولیه و بعد از شناخت اولیه) 
  • درباره داراییهای نامشهود واحد تجاری چه اطلاعاتی رو باید در صورتهای مالی ارائه و افشا کنیم؟


   تعریف دارایی نامشهود  

طبق استاندارد حسابداری 17، دارایی نامشهود یه دارایی‌قابل‌تشخیص، غیرپولی‌ و فاقد ماهیت عینیه.

یعنی دارایی نامشهود باید چهار تا ویژگی داشته باشه:


اول اینکه: دارایی باشه!

یعنی با تعریف دارایی طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی (به شرح زیر) منطبق باشه: 

دارایی حقوق‌ نسبت‌ به‌ منافع‌ اقتصادی‌ آتی‌ یا سایر راههای‌ دستیابی‌ مشـروع‌ به‌ آن‌ منافع‌ است؛ كه‌ در نتیجه‌ معاملات‌ یا سایر رویدادهای‌ گذشته‌ به‌ كنترل‌ واحد تجاری‌ درآمده‌ است‌.


دوم اینکه: قابل‌تشخیص باشه!

یعنی یا جداشدنی باشه (بشه اونو برای فروش، انتقال، اعطای حق‌ امتیاز، اجاره یا مبادلـه، از واحد تجاری جدا کرد)؛ یا از حقوق قراردادی یا سایر حقوق قانونی ناشی بشه. (خیلی از اقلام به خاطر نداشتن همین ویژگی، دارایی نامشهود نیستند؛ مثلا، سرقفلی ایجادشده در واحد تجاری)


سوم اینکه: غیرپولی باشه!

یعنی وجه نقد نباشه؛ و قرار هم نباشه به مبلغ‌ ثابت‌ یا قابل‌تعیینی‌ از وجه‌ نقد دریافت‌ بشه.


و نهایتا، چهارم اینکه: فاقد ماهیت عینی باشه!

البته بعضی از داراییهای‌ نامشهود ممكنه روی یا داخل یه عنصر عینی‌ باشن. مثلا، نرم‌افزارهاییکه روی CD ،DVD، حافظه خارجی، یا یه دستگاه هستند.‌ در یه همچین مواردی، طبقه‌بندی‌ اون قلم‌ به عنوان‌ دارایی‌ نامشهود یا دارایی‌ ثابت‌ مشهود مستلزم‌ اعمال قضاوت‌ درباره اینه که كدوم‌ یکی از این اقلام بااهمیت‌تر هستند.


   شرایط شناخت داراییهای نامشهود  

طبق استاندارد حسابداری 17، یه قلم‌ وقتی به‌عنوان‌ دارایی‌ نامشهود شناسایی‌ میشه كه‌ هر سه شرط زیر رو داشته باشه:

  • یک) با تعریف‌ دارایی‌ نامشهود مطابقت‌ داشته‌ باشه؛
  • دو) جریان‌ منافع‌ اقتصادی‌ آتی‌ اون به‌ درون‌ واحد تجاری‌ محتمل‌ باشه؛ و
  • سه) بهای‌ تمام‌ شده‌‌اش بطور اتكاپذیر قابل‌ اندازه‌گیری‌ باشه.

ما خیلی از داراییهای نامشهود واحدهای تجاری رو به خاطر اینکه یکی یا دو تا از ویژگیهای بالا رو ندارند، نمیتونیم در صورتهای مالی شناسایی کنیم. مثلا، سرقفلی ایجادشده در واحد تجاری؛ یا برندها، علائم تجاری، و حق تالیف‌هاییکه در واحد تجاری ایجاد میشن؛ یا فهرست مشتریان واحد تجاری؛ ... و اقلام مشابه اینها، که در اغلب موارد، در رعایت الزامات استاندارد حسابداری 17 نمیتونیم اونا رو به عنوان دارایی در صورتهای مالی شناسایی و گزارش کنیم.


در چه شرایطی میتونیم برند (Brand) واحد تجاری رو به عنوان دارایی نامشهود در صورتهای مالیش شناسایی کنیم؟

جواب ساده است؛ در شرایطی که اون بـرنـد (Brand) شرایط شناخت داراییهای نامشهود طبق استاندارد حسابداری 17 رو احراز کنه. یعنی:

  • یک) با تعریف‌ دارایی‌ نامشهود مطابقت‌ داشته‌ باشه؛
  • دو) جریان‌ منافع‌ اقتصادی‌ آتی‌ اون به‌ درون‌ واحد تجاری‌ محتمل‌ باشه؛ و
  • سه) بهای‌ تمام‌ شده‌‌اش بطور اتكاپذیر قابل‌ اندازه‌گیری‌ باشه.

دو نوع برند

در واحدهای تجاری، ما معمولا با دو نوع برند سر و کار داریم:

یک) برندی که در طول زمان درون واحد تجاری ایجاد شده؛

دو) برندی که بیرون از واحد تجاری ایجاد شده و توسط واحد تجاری خریداری‌شده

برند نوع دوم چون اغلب هر سه شرط شناخت رو احراز میکنه؛ به‌عنوان دارایی نامشهود در صورتهای مالی شناسایی میشه. ولی برند نوع اول، در اکثریت قریب به اتفاق موارد، چون با تعریف دارایی نامشهود منطبق نیست (چون غالبا «قابل‌تشخیص» نیست) و بهای‌ تمام‌ شده‌‌اش رو هم نمیتونیم بطور اتكاپذیر اندازه‌گیری‌ کنیم؛ پس، شرایط شناخت رو احراز نمیکنه و نمیتونیم به عنوان دارایی نامشهود شناسایی و گزارشش کنیم.


   روشهای اندازه‌گیری داراییهای نامشهود  

در شناخت اولیه  (هنگام تحصیل):

استاندارد میگه دارایی‌ نامشهود رو هنگام‌ شناخت‌ اولیه‌ باید به‌ بهای‌ تمام‌‌شده‌ اندازه‌گیری‌ کنیم. ولی بسته به اینکه اون دارایی نامشهود رو بطور جداگانه تحصیل کرده باشیم؛ یا در یک ترکیب تجاری تحصیل کرده باشیم؛ یا در یک معاوضه تحصیل کرده باشیم؛ یا درون واحد تجاری ایجادش کرده باشیم؛ الزامات مشخصی رو باید در اندازه‌گیری این بهای تمام‌شده رعایت کنیم. در مجموعه کامل ویدئوهای آموزشی استانداردهای حسابداری (اینجا) اندازه‌گیری بهای تمام‌شده دارایی نامشهود در همه این حالتهای مختلف رو آموزش دادیم.


پس از شناخت اولیه (تجدید اندازه‌گیری در پایان دوره‌های گزارشگری):

مشابه داراییهای ثابت مشهود، برای داراییهای نامشهود هم پس از شناخت اولیه دو روش اندازه‌گیری داریم:

  • یک) روش بهای تمام‌شده
  • دو) روش تجدید ارزیابی

ولی همونطور که در متن استاندارد هم به صراحت ذکر شده، چون برای داراییهای نامشهود عموماً تعیین ارزش منصفانه بطور قابل‌اتکا امکان‌پذیر نیست؛ به همین دلیل، در اغلب موارد فقط میتونیم از روش بهای تمام‌شده استفاده کنیم.


   استهلاک داراییهای نامشهود  

و نکته آخر اینکه، ما از نظر استهلاک‌پذیری دو نوع دارایی نامشهود داریم:

  • یک) داراییهای نامشهودی که عمر مفید معین دارند
  • دو) داراییهای نامشهودی که عمر مفید معین ندارند

طبق استاندارد، ما فقط داراییهای نامشهود نوع اول رو مستهلک میکنیم؛ و داراییهای نامشهود نوع دوم رو بطور سالانه مورد آزمون کاهش ارزش قرار میدیم؛ و همین طور، مجددا بررسی میکنیم که آیا هنوز هم عمر مفیدشون نامعینه؟