این استاندارد به نحوه حسابداری انواع سرمایه‌گذاریها (به جز استثناهای ذکرشده در بند 3 استاندارد) و الزامات افشای اطلاعات مربوط به آنها می‌پردازد. حسابداری سرمایه‌گذاری در همه واحدهای تجاری باید طبق الزامات این استاندارد انجام شود. این استاندارد با اینکه نحوه حسابداری سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری فرعی و وابسته و مشارکتها در صورتهای مالی تلفیقی و مجموعه را تعیین نمی‌كند؛ ولی درباره حسابداری این سرمایه‌گذاریها در صورتهای مالی جداگانه واحد تجاری سرمایه‌گذار كاربرد دارد. مگر در مواردی كه در استانداردهای حسابداری مربوط به سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری فرعی و وابسته و مشارکتها نحوه عمل دیگری تجویز شده باشد.
پیشینه
استاندارد حسابداری 15 جزو اولین مجموعه‌ایکه، در سال 1379، در ایران، با عنوان رهنمودهای‌حسابداری منتشر و اجرای اونا به واحدهای تجاری توصیه شد (یعنی سال اول داوطلبانه بود)؛ و از سال 1380 تا همین الان با عنوان استانداردهای‌حسابداری لازم‌الاجرا هستند.
تغییرات گسترده و سریع در سطح بین‌المللی و جاموندگی ایران در حسابداری سرمایه‌گذاریها
نکته جالب توجه درباره استاندارد حسابداری 15 اینه که همون سال 1380 که رعایت این استاندارد در ایران لازم‌الاجرا شد (یعنی سال 2000)؛ معادل بین‌المللیش، یعنی IAS25، در سطح بین‌المللی کنار گذاشته شد! و IAS39 و IAS40 جایگزینش شدند. و حتی از 2018 هم IFRS9 جایگزین IAS39 شده!! یعنی استانداردهای حسابداری لازم‌الاجرا در ایران در ارتباط با حسابداری سرمایه‌گذاریها نسبت به استانداردهای بین‌المللی خیلی جا موندن؛ که شخصا امیدوارم با لازم‌الاجرا شدن IAS40 و IFRS9 (یا حداقل IAS39) در ایران این جاموندگی جبران بشه.
دامنه گسترده مصادیق سرمایه‌گذاریها
طبق استاندارد حسابداری 15، سرمایه‌گذاریها دارایی‌هایی هستند كه توسط واحد تجاری برای افزایش منافع اقتصادی از طریق توزیع منافع (به شكل سود سهام، سود تضمین شده و اجاره)، افزایش ارزش یا سایر مزایا (مانند مزایای ناشی از مناسبات تجاری) نگهداری میشن.
همینطور که میبینید، دامنه این تعریف اینقدر گسترده‌ست که انواع و اقسام مصادیق رو در بر میگیره؛ از سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی تا اوراق مشارکت و سهام و فلزات گران‌بها و جواهرات و آثار هنری و املاک و حتی حیوانات و گیاهان و ماشین‌آلات و تجهیزات و ملزومات اداری و... خلاصه هر جووووووور دارایی که واحد تجاری تحصیل میکنه که از افزایش منافع اقتصادیش از طریق توزیع منافع (به شكل سود سهام، سود تضمین شده و اجاره)، افزایش ارزش یا سایر مزایا (مانند مزایای ناشی از مناسبات تجاری) بهره‌مند بشه. البته به شرط اینکه قصد واحد تجاری استفاده از این داراییها در عملیاتش نباشه (به‌جز واحدهای تجاری سرمایه‌گذاری).
سرمایه‌گذاریها؛ پیچیده‌ترین نوع داراییها
چرا؟! چون ما درباره هیچ دارایی دیگه‌ای (حتی هیچ عنصر دیگه صورتهای مالی - بدهی‌ها، حقوق مالکانه، درآمدها، و هزینه‌ها) به اندازه سرمایه‌گذاریها استاندارد نداریم! و همه این استانداردها هم جزو پیچیده‌ترین استانداردهای حسابداری هستند. (در ایران، استانداردهای حسابداری 15، 18، 20، 38، 39، 40 و 41)
علاوه بر این، استانداردهای حسابداری هیچ دارایی دیگه‌ای (حتی هیچ عنصر دیگه صورتهای مالی) به اندازه استانداردهای حسابداری سرمایه‌گذاریها در طول سالهای گذشته تغییرات نداشته.
به خاطر همین، اگه هر کسـی ازتون پرسید پیچیده‌ترین قلم صورتهای مالی چیه؟ با اطمینان بهش بگید: سرمایه‌گذاریها
حسابداری سرمایه‌گذاری در املاک
درباره این استاندارد هم تا دلتون بخواد نکات ظریف و بااهمیتی وجود داره. ولی نکته مهمی که به نظرم رسید اینجا بهش اشاره کنم، اینه که، طبق بند 3 استاندارد حسابداری 15، سرمایه‌گذاری در املاک در دامنه کاربرد این استاندارد قرار نداره. یعنی اگه ما در واحد تجاری‌مون در املاک (شامل زمین، ساختمان، زمین و ساختمان، یا بخشی از ساختمان) سرمایه‌گذاری کرده باشیم؛ مجاز نیستیم برای حسابداریش از استاندارد حسابداری 15 استفاده کنیم.
خب پس چیکار باید بکنیم؟!
استاندارد حسابداری 34 تکلیف رو روشن کرده. طبق این استاندارد، اگه ما درباره یه موضوعی (مثل همین سرمایه‌گذاری در املاک) استاندارد مربوط نداشته باشیم، مدیریت باید از قضاوت خودش برای تعیین و بكارگیری رویه حسابداری اون موضوع استفاده کنه. البته به شرط اینکه اولا، اون رویه حسابداری که انتخاب میکنه و بکار میگیره، ویژگیهای کیفی اطلاعات رو حفظ کنه (یعنی، مربوط بودن، قابل‌اتکا بودن، قابل‌مقایسه بودن و قابل فهم بودن)؛ و ثانیا، در انتخاب اون رویه حسابداری از منابع زیر استفاده کرده باشه:
- الف. الزامات استانداردهای حسابداری موضوعات مشابه؛ و
- ب. مفاهیم نظری گزارشگری مالی.
- همچنین، بیانیه‌های سایر نهاد‌های استانداردگذار كه از مفاهیم نظری مشابه برای استانداردگذاری استفاده می‌كنند (به شرط عدم تضاد با منابع فوق)
سرتون رو درد نیارم! درباره سرمایه‌گذاری در املاک، استاندارد مشابه که نداریم. از مفاهیم نظری هم که چیزی دست‌گیرمون نمیشه. ته ته تهش باید بریم سراغ IAS40 که به طور ویژه مربوط میشه به سرمایه‌گذاری در املاک. البته طبق اخبار غیررسمی، به احتمال زیاد موضوع یکی از استانداردهای حسابداری بعدی لازم‌الاجرا در ایران سرمایه‌گذاری در املاک خواهد بود (مثلا، ممکنه استاندارد حسابداری 45 باشه). ولی خب تا اون موقع چیکار کنیم؟ هم میتونید به متن اصلی یا ترجمه فارسی IAS40 مراجعه کنید؛ هم اینکه ما در مجموعه ویدئوهای آموزشی استانداردهای حسابداری الزامات IAS40 رو هم آموزش دادیم.
دیدگاه خود را بنویسید