در این پادکست با اشاره به تاریخ راه‌اندازی نخستین شعبات بانکهای خارجی در ایران در اواخر دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، و سپس راه‌اندازی نخستین بانکهای ایرانی، به تاثیرگذاری این رویدادها در توسعه اولیه حسابداری مدرن در ایران پرداخته‌ام.

این قسمت از مجموعه پادکستهای هزار داستان حسابداری را می‌توانید از راههای زیر بشنوید:

• کانال آکادمی آموزشی محسن قاسمی در آپارات (اینجا)
• کانال هزار داستان حسابداری در تلگرام (اینجا)
• کانال هزار داستان حسابداری در CastBox (اینجا)

*********************

پی‌نوشت: تاثیرگذاری دو حسابدار در جایگاه رئیس کل بانک مرکزی

(زنده‌یاد محمدمهدی سمیعی |  دکتر ولی‌الله سیف)

از تاسیس بانک مرکزی (18 مرداد 1339) تا کنون، 21 تن بر کرسی ریاست کل این نهاد ناظر بازار پول ایران تکیه زده‌اند؛ که اغلب آنان (17 نفر) تحصیلات اقتصاد داشتند [به شرح فهرست زیر]. در بین آن چهار نفر باقی‌مانده نیز مرتبط‌ترین تحصیلات مربوط به یوسف خوش‌کیش (موفق‌ترین مدیرعامل بانک ملی ایران) است؛ که وقتی کارمند ساده این بانک بود، در کنکور اعزام کارمندان بانک به خارج پذیرفته شد؛ و پس از عزیمت به فرانسه، دوره‌ بانکداری را در آنجا تکمیل کرد[1]. بی‌ربط‌ترین تحصیلات هم مربوط به طهماسب مظاهری است ‌که با لیسانس و فوق‌لیسانس عمران(!) و البته دکتری مدیریت مالی(!!) یکسال در دولت معجزه هزاره سوم (احمدی‌نژاد) بر کرسی ریاست بانک مرکزی تکیه زد. 

اما دو نفر دیگر، زنده‌یاد محمدمهدی سمیعی (عضو انجمن حسابداران چارترد انگلستان و ولز) و ولی‌الله سیف (دکتری حسابداری از دانشگاه علامه طباطبایی) هر دو تحصیلکرده حسابداری بودند[2]. البته هر دو اکثر زندگی شغلی خود را در شبکه بانکی کشور گذرانده بودند. از اینرو، با نظام بانکداری بیگانه نبودند. ولی به دلیل تحصیلات حسابداری، هر دو در زمان تصدی این جایگاه، موجب تحولاتی در حسابداری ایران شدند. 

زنده‌یاد محمدمهدی سمیعی

وی که دو نوبت در جایگاه رئیس کل بانک مرکزی ایران خدمت کرد (ابتدا از سال 1343 تا 1348 و مجددا از 1349 تا 1350)، به ویژه در دوره نخست، از راه ملزم کردن واحدهای تجاری به ارائه صورتهای مالی حسابرسی‌شده، در واقع نخستین سنگ بنای تاسیس حرفه حسابداری و راه‌اندازی موسسات حسابرسی داخلی و خارجی در ایران (در دهه 1340) را گذاشت.

آن زنده‌یاد، علاوه‌براین، طی دهه 1340 (که از آن به عنوان درخشانترین دهه اقتصادی تاریخ معاصر ایران یاد میشود) در جایگاه رئیس کل بانک مرکزی نقشی کلیدی در تصویب قانون تاسیس بورس اوراق بهادار (27 اردیبهشت 1345) و تاسیس بورس اوراق بهادار تهران (15 بهمن 1346) داشت؛ و در این جایگاه، به عنوان نخستین رئیس شورای بورس نقشی کلیدی و محوری در نخستین سالهای راه‌اندازی بازار سرمایه ایران ایفا کرد. 

زنده‌یاد محمدمهدی سمیعی، سرانجام در 2 اسفند 1351 نیز، پس از قریب به سی سال ایده‌پردازی و تلاش پیوسته برای راه‌اندازی یک نهاد حرفه‌ای برای حسابداران ایران، به همراه شماری از اعضای ایرانی انجمن حسابداران چارترد انگلستان و ولز، و شماری از دانش‌آموختگان دانشکده حسابداری و علوم مالی شرکت ملی نفت ایران موفق به تاسیس انجمن حسابداران خبره ایران به عنوان نخستین تشکل حسابداران حرفه‌ای ایران شد. و در تمام سالهای قبل از انقلاب 1357 (از اسفند 1351 تا سال 1358) ریاست شورایعالی انجمن را بر عهده داشت.

ولی‌الله سیف

دارای مدرک کارشناسی ارشد حسابداری از دانشکده حسابداری و علوم مالی شرکت ملی نفت ایران و مدرک دکتری حسابداری و امور مالی از دانشگاه علامه طباطبایی است. او، پس از بیش از دو دهه خدمت در شبکه بانکی کشور در جایگاه مدیرعامل بانک صادرات ایران، بانک ملت، بانک سپه، بانک ملی ایران و بانک کارآفرین، سرانجام از 3 شهریور 1392 تا 3 مرداد 1397 در جایگاه رئیس کل بانک مرکزی خدمت کرد. سالهای نخست عهده‌داری این مسئولیت وی با تلاشهای دولت حسن روحانی برای مذاکره با دولتهای 1+5 برای رفع تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران همزمان شد. مذاکراتی طولانی که نهایتا منجر به تدوین برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در 23 تیر 1394 شد. در آن مقطع، با توجه به اینکه برقراری دوباره روابط اقتصادی و مالی اقتصاد ایران با نظام بین‌الملل به یکی از نخستین اولویتهای دولت مبدل شده بود، بانک مرکزی تحت رهبری سیف مأموریت یافت که موانع بر سر راه از سرگیری روابط بانکی ایران را مرتفع سازد. و از آنجاکه یکی از مهمترین این موانع، عدم انطباق ساختارهای شبکه بانکی کشور با ساختارها، ضوابط و مقررات بین‌المللی بود؛ تمرکز بانک مرکزی بر رفع این نواقص قرار گرفت. یکی از مهمترین این نواقص، عدم انطباق استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی لازم‌الاجرا در ایران با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) بود. بنابراین، ابتدا پروژه‌ای برای هماهنگ‌سازی استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی بانکهای ایران با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) در بانک مرکزی طراحی و عملیاتی شد. سرانجام نیز، اقدامات مشترک پیگیری‌شده از سوی سازمان حسابرسی و سازمان بورس و اوراق بهادار منجر به اعمال تغییرات گسترده در استانداردهای حسابداری لازم‌الاجرا در ایران به منظور همگرایی با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) شد. 

برای اطلاعات بیشتر در این ارتباط میتوانید به منابع زیر مراجعه کنید:

• فیلم مستند IFRS در ایران، ساخته محسن قاسمی، مرداد 1397، کانال انجمن حسابداران خبره ایران در آپارات
• IFRS  در ایران: به مناسبت رونمایی از دیپلم IFRS انجمن حسابداران خبره ایران، مجله حسابدار، سرمقاله شماره 315-316، تیر و مرداد 1397، صص 2-5. (بر مبنای این سرمقاله، فیلم مستند IFRS در ایران (مرداد 1397) توسط محسن قاسمی ساخته و از طریق کانال آپارات انجمن حسابداران خبره ایران منتشر شد.)
• فهرست کامل تغییرات استانداردهای حسابداری ایران (1398 تا 1402)، وبگاه آکادمی آموزشی محسن قاسمی
  
  

یادداشتها:

[1] یوسف خوش کیش با اینکه موفق شده بود در دوران تصدی مدیرعاملی بانک ملی ایران، این بانک را به جایگاه بزرگترین شبکه بانکی خاورمیانه و یکی از یکصد بانک معتبر جهان ارتقا دهد؛ ولی از بخت بد، یک سال پیش از انقلاب 1357 به ریاست کل بانک مرکزی منصوب شد، و پس از انقلاب، به اتهاماتی از جمله پنج سال ثابت نگه داشتن ارزش ریال در برابر دلار، محاکمه و صبح جمعه 24 مرداد 1359 اعدام شد.

[2] زنده‌یاد محمدمهدی سمیعی، علاوه بر گذراندن دوره حرفه‌ای حسابدار چارترد (CA) و عضویت در انجمن حسابداران چارترد انگلستان و ولز (ICAEW) دوره کارشناسی ارشد اقتصاد را نیز در دانشگاه ولز گذرانده بود.

[3] فهرست کامل رئیسان کل بانک مرکزی ایران به همراه اطلاعات تحصیلات آنان:

منبع: ویکی‌پدیا