مازاد تجدید ارزیابی (revaluation surplus): افزایش مبلغ دفتری یك دارایی ثابت مشهود یا دارایی نامشهود یا سرمایه‌گذاری غیرجاری (بلندمدت) (با رعایت الزامات استانداردهای حسابداری 11، 17، و 15) در نتیجه تجدید ارزیابی آنهاست؛ که تحت همین عنوان (مازاد تجدید ارزیابی) به‌عنوان درآمد غیرعملیاتی تحققنیافته در سایر اقلام صورت سود و زیان جامع و در حقوق مالکانه صورت وضعیت مالی شناسایی و ارائه میشود. (نحوه حسابداری مازاد تجدید ارزیابی همراه با مثالهای عددی در مجموعه کامل ویدئوهای آموزشی «استانداردهای حسابداری» به طور کامل آموزش داده شده است.)
هرگاه افزایش یادشده در بالا، عكس یک كاهش قبلی ناشی از تجدید ارزیابی باشد كه قبلا به‌عنوان هزینه شناسایی شده است، در این صورت، این افزایش تا میزان هزینه قبلی شناسایی‌‌شده در رابطه با همان دارایی باید به‌عنوان درآمد به سود و زیان دوره منظور شود.
كاهش مبلغ دفتری یك دارایی در نتیجه تجدید ارزیابی آن به‌عنوان هزینه شناسایی میشود. ولی هرگاه كاهش مزبور عكس یك افزایش قبلی ناشی از تجدید ارزیابی باشد كه به حساب مازاد تجدید ارزیابی منظور شده است، در این صورت، این كاهش باید تا میزان مازاد تجدید ارزیابی مربوط به همان دارایی به بدهکار حساب مازاد تجدید ارزیابی منظور شود و در صورت سود و زیان جامع انعكاس یابد؛ و باقیمانده نیز به‌عنوان هزینه شناسایی شود.
مازاد تجدید ارزیابی منعکس شده در حقوق مالکانه صورت وضعیت مالی، به استثنای مواردی که نحوه عمل حسابداری آن به موجب قانون مشخص شده است، باید در زمان برکناری یا واگذاری دارایی مربوط یا به موازات استفاده از آن توسط واحد تجاری، مستقیماً به حساب سود (زیان) انباشته منظور شود. در این موارد، مبلغ مازاد قابل‌انتقال معادل تفاوت بین استهلاک مبتنی بر مبلغ تجدید ارزیابی دارایی و استهلاک مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی آن است.
از آنجا که طبق استانداردهای حسابداری، مازاد تجدید ارزیابی درآمد تحققنیافته است؛ بنابراین، افزایش سرمایه به‌طور مستقیم از محل آن مجاز نیست. مگر در مواردی که به‌موجب قانون تجویز شده باشد. در مواردی که مازاد تجدید ارزیابی به موازات استفاده از دارایی توسط واحد تجاری به حساب سود (زیان) انباشته منظور میشود، مبلغ مازاد قابل انتقال معادل تفاوت بین استهلاک مبتنی بر مبلغ تجدید ارزیابی دارایی و استهلاک مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی آن است.
دوره تناوب تجدید ارزیابی
داراییهای ثابت مشهود و داراییهای نامشهود:
رویه معمول از 1386 تا پایان سال 1400، بدین ترتیب بود که طبق بند 33 استاندارد حسابداری 11 «داراییهای ثابت مشهود»: «تناوب تجدید ارزیابی به تغییرات ارزش منصفانه داراییهای تجدید ارزیابی‌شده بستگی دارد. چنانچه ارزش منصفانه داراییهای تجدید ارزیابی‌شده، تفاوت با اهمیتی با مبلغ دفتری آن داشته باشد، تجدید ارزیابی بعدی ضرورت دارد. به موجب این استاندارد در شرایط کنونی این تفاوت [با اهمیت] معمولاً در دوره تناوب 3 یا 5 ساله ایجاد میشود.»
ولی از ابتدای سال 1401 [ به دلیل تجربه تورم‌های چند ده درصدی در اقتصاد ایران طی سالهای اخیر ] کمیته فنی سازمان حسابرسی در قالب برگ پاسخ به پرسش فنی شماره 124 مورخ 23 اسفند 1400 «تفاوت بااهمیت» مذکور در بند 33 استاندارد حسابداری 11 (به شرح فوق) را بدین ترتیب روشن‌تر تعریف کرد: «به منظور یکنواختی در نحوه اعمال بند 33 استاندارد حسابداری 11، تفاوت بااهمیت هنگامی روی میدهد که تفاوت تجمیعی در دوره تناوب حداقل به 100درصد برسد. بر این اساس، در شرایطی که پیش‌بینی شود تفاوت تجمیعی در دوره تناوب کوتاه‌تری به نصاب مذکور برسد، تجدید ارزیابی بعدی و در نتیجه تغییر دوره تناوب ضرورت دارد. مفاد این مصوبه در مورد همه صورتهای مالی که دوره مالی آنها از تاریخ 1401/1/1 و بعد از آن شروع میشود، لازم‌الاجراست.»
سرمایه‌گذاریهای غیرجاری (بلندمدت):
طبق بند 34 استاندارد حسابداری 15 «سرمایه‌گذاریها»: «...دوره تناوب تجدید ارزیابی یك سال است.»
آثار مالیاتی «مازاد تجدید ارزیابی» داراییها (اشخاص حقوقی) (1) | |||
| افزایش مبلغ دفتری یک دارایی (در نتیجه تجدید ارزیابی) | به شرط رعایت الزامات استانداردهای حسابداری مربوط (11، 15 یا 17) | مشمول مالیات نیست | |
| افزایش هزینه استهلاک (در نتیجه تجدید ارزیابی) | هزینه غیرقابل‌قبول مالیاتی است | ||
| کاهش مبلغ دفتری یك دارایی (در نتیجه تجدید ارزیابی) | حتی در صورت رعایت الزامات استانداردهای حسابداری مربوط (11، 15 یا 17) | ||
| انتقال مازاد تجدید ارزیابی دارایی به | سرمایه یا جبران زیان انباشته موضوع ماده 141ق‌ت (پس از کسر اثر مالیاتی مازاد مربوط به استهلاک داراییها؛ و شناسایی بدهی مالیات انتقالی از محل مازاد - طبق بند 17 استاندارد حسابداری 35 و برگ پاسخ به پرسشهای فنی شماره 117 مورخ 10 خرداد 1400 کمیته فنی سازمان حسابرسی) | به شرط آنکه: یک) ظرف یکسال پس از شناسایی تجدید ارزیابی (ثبت در دفاتر قانونی) افزایش سرمایه در مرجع ثبت شرکتها ثبت شود. دو) طی پنج سال گذشته افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی نداشته باشد. | مشمول مالیات نیست - ولی اگر مهلت یکساله یا بازه پنج‌ساله مذکور رعایت نشود؛ مشمول مالیات است |
| به منزله عدم رعایت استانداردهای حسابداری است | مشمول مالیات است | |
| سود(زیان) انباشته در رعایت استانداردهای حسابداری | به عنوان مابه‌التفاوت هزینه استهلاک بر مبنای مبلغ تجدید ارزیابی‌شده و مبلغ دفتری قبلی | مشمول مالیات نیست | |
| مابه‌التفاوت قیمت فروش و مبلغ دفتری داراییهای تجدیدارزیابی‌شده (بدون اعمال تجدیدارزیابی) | هنگام فروش یا معاوضه | مشمول مالیات است | |
(1) در رعایت تبصره (1) ماده 149 قانون مالیاتهای مستقیم و آیین‌نامه اجرایی آن
دیدگاه خود را بنویسید