آقای دکتر، یک انتقاد یا گلایه‌ای که بعضی افراد در تمام ادوار مختلف از حسابدار و سایر نشریات داشته‌اند، این بوده است که انتشار مقاله در آنها کار سختی است. شما به عنوان فردی که از سال 1388 تا به امروز با حسابدار کار کرده‌اید و در آن مسئولیت داشته‌اید چه پاسخی به این انتقاد یا گلایه دارید؟
بله متاسفانه این گلایه همیشه وجود داشته است. حتی در بعضی مقاطع دستآویزی برای تغییر سردبیران مجله به‌دست داده است. این موضوع را در همان گفتگو با مجله حسابرس مفصل و مشروح تشریح کردم. ولی به دلیل اهمیت موضوع، اینجا هم مختصرا تکرار می‌کنم. البته توصیه‌ام به دوستان علاقه‌مند به همکاری با نشریات اینست که آن مصاحبه را حتما به طور کامل بخوانند.
من به عنوان کسی که حدود دوازده سال با حسابدار همکاری تنگاتنگ دارم، و از اوضاع نشریات مشابه (حسابرس و حسابدار رسمی) هم مطلع هستم، خدمت شما عرض می‌کنم، هم حسابدار و هم سایر نشریات مشابه در تمام دوران انتشارشان با کمبود مقاله و محتوای باکیفیت مواجه بوده‌اند. یعنی واقعیت ماجرا کاملا برعکس تصوری است که از بیرون وجود دارد. چند مسئله اصلی باعث به وجود آمدن این سوء‌برداشت شده است. مهمترین مسئله، عدم درک تفاوت بین نشریات حرفه‌ای و نشریات دانشگاهی است. متاسفانه در اثر توسعه سرطانی تحصیلات تکمیلی دانشگاهی در ایران (که در پاسخ پرسشهای قبل درباره آن مفصلا توضیح دادم) تعداد بسیار قابل توجهی از مخاطبان نشریات حرفه‌ای حسابداری در ایران (حسابدار، حسابرس و حسابدار رسمی) طی سالهای گذشته یا دانشجو یا دانش‌آموخته مقاطع تحصیلات تکمیلی حسابداری (فوق‌لیسانس یا دکتری) بوده‌اند. همگی این افراد هم، که دهها هزار نفر را شامل می‌شوند، دست‌کم یک مقاله علمی-پژوهشی از پایان‌نامه خود تنظیم کرده‌اند؛ و تعداد قابل توجهی از آنان بدون توجه به تفاوت نشریات حرفه‌ای و نشریات دانشگاهی، این مقالات دانشگاهی خود را برای انتشار به یکی (یا همه) این نشریات فرستاده‌اند.
ما چه در ایران و چه در جهان سه گروه نشریات تخصصی داریم: نشریات حرفه‌ای، نشریات دانشگاهی، و نشریات خبری. البته در موارد متعددی، نشریات حرفه‌ای انتشار اخبار تخصصی را هم بر عهده می‌گیرند. از این رو، می‌توان گفت نشریات حرفه‌ای و نشریات دانشگاهی دو گروه اصلی نشریات تخصصی هستند. ویژگی اصلی نشریات حرفه‌ای حسابداری (در ایران، حسابدار، حسابرس و حسابدار رسمی) اینست که توسط یک نهاد حرفه‌ای (در ایران، انجمن حسابداران خبره ایران، سازمان حسابرسی، و جامعه حسابداران رسمی ایران) منتشر می‌شوند، و از آنجا که مخاطبان اصلی آنها افراد حرفه‌ای (نه دانشگاهی) هستند، بنابراین، محتوای حرفه‌ای در آنها منتشر می‌شود. از سوی دیگر، ویژگی اصلی نشریات دانشگاهی حسابداری (نشریات علمی-پژوهشی و علمی-ترویجی) اینست که توسط یک نهاد علمی (دانشگاهها یا انجمنهای علمی) منتشر می‌شوند، و از آنجا که مخاطبان اصلی آنها افراد دانشگاهی (نه حرفه‌ای) هستند، بنابراین، محتوای دانشگاهی (مقالات علمی-پژوهشی و مقالات علمی-ترویجی) در آنها منتشر می‌شود. البته از آنجا که ما در ایران گهگاه کارهای خلاف عرف جهانی انجام می‌دهیم، طی سالهای گذشته بعضی از نهادهای حرفه‌ای ما به‌غلط در پی دریافت مجوز انتشار نشریات دانشگاهی رفته‌اند، و هم اینک چند نشریه دانشگاهی از سوی چند نهاد حرفه‌ای حسابداری در ایران منتشر می‌شوند. ولی به هر حال، نشریات حرفه‌ای همچون حسابدار، حسابرس و حسابدار رسمی ماهیتا از انتشار مقالات علمی-پژوهشی و حتی علمی-ترویجی معذورند. البته طی دهه‌های گذشته به دلایل مختلف، مثلا، محدود بودن تعداد نشریات دانشگاهی در مقاطعی، یا در مواردیکه یک فرد دانشگاهی سردبیری یکی از این نشریات حرفه‌ای را بر عهده داشته است، مواردی پیش آمده است که به‌غلط مقالات علمی-پژوهشی و علمی-ترویجی در این نشریات حرفه‌ای منتشر شده‌اند. ولی این کار نادرست بوده است، و به هیچ وجه قابل دفاع و قابل تعمیم نیست. من بر مبنای تجربه دوازده سال همکاری نزدیک با مجله حسابدار، به جرئت عرض می‌کنم، بالای 95 درصد مقالاتی که به همه نشریات حرفه‌ای ارسال می‌شوند، همین گروه مقالات دانشگاهی (علمی-پژوهشی یا علمی-ترویجی) هستند که اساسا محل انتشار آنها در مجلات دانشگاهی است؛ نه مجلات حرفه‌ای. مثل اینست که شما مقاله پایان‌نامه‌تان را مثلا برای روزنامه کیهان بفرستید و از تحریریه آن انتقاد یا گلایه کنید که چرا آن را منتشر نکرده است! ارسال این قبیل مقالات به نشریات حرفه‌ای به همین اندازه غیرمنطقی و غیراصولی است.
نکته بعدی اینکه ما همواره با بعضی مقالات مواجه‌ایم که در آنها اصول اولیه مقاله‌نویسی رعایت نشده است. مثلا، من به وفور با مقالاتی مواجه بوده‌ام که حاصل جرح و تعدیل چند مقاله و مطلب برداشته‌شده از کتابهای مختلف بوده‌اند. هیچ ایده جدیدی هم در آنها دیده نمی‌شود. متاسفانه این رویه نادرست و غیراخلاقی در بسیاری از دانشگاههای ما ترویج می‌شود. گردآورندگان این مطالب هم دچار توهم مقاله‌نویسی می‌شوند. ایده محوری هر مقاله باید متعلق به نویسنده مقاله باشد. تنها در این حالت است که او می‌تواند در مقاله خود برای استناد و موثرنویسی از منابع دیگر (البته با ارجاع‌دهی اصولی) استفاده کند. اینکه شما بروید و چند مطلب را از منابع مختلف فارسی و انگلیسی گردآوری کنید و به یکدیگر بچسبانید و یک معجونی درست کنید؛ این مقاله‌نویسی نیست. بعضی افراد هم یک مقاله مناسب را از یک منبع معتبر بین‌المللی انتخاب می‌کنند. آن را کامل یا ناقص ترجمه می‌کنند. سپس، اول، وسط یا آخر آن مطالب نسبتا بی‌اهمیتی را از خودشان اضافه می‌کنند. در نهایت، حاصل این کار را به عنوان مقاله خود معرفی می‌کنند. چند سال پیش، یک بنده خدایی چنین مطلبی را تنظیم کرده بود و به عنوان مقاله خودش برای انتشار در حسابدار فرستاده بود. خیلی هم پیگیر بود که حتما به همان شکل منتشر شود. من اصل مقاله را خوانده بودم. البته اگر نخوانده بودم هم حتما مثل همیشه بررسی می‌کردم. به هر حال، تا مقاله را دیدم، به آن بنده خدا ایمیل زدم و اصل مقاله را برایش فرستادم و گفتم اگر این مقاله را کامل ترجمه کنی به عنوان ترجمه حتما در حسابدار چاپ می‌شود. ولی آن بنده خدا اصرار داشت که مقاله حاصل کار خودش است، و نباید به عنوان ترجمه منتشر شود. بعد هم کلی جار و جنجال راه انداخت. حتی یک مطلب بی سر و ته و پر از غلط را علیه انجمن نوشت و در یکی از روزنامه‌ها منتشر کرد.
اکثریت قریب به اتفاق گلایه‌ها و انتقادات از این انواع هستند. وگرنه هم ما در حسابدار، و هم دیگر نشریات، از خدایمان است که یک مقاله شسته و رفته و اصولی را منتشر کنیم. ما در حسابدار طی همه ادوار مختلف مترجمان و نویسندگان بسیار جوان و اغلب ناشناخته داشته‌ایم که چون حاصل کارشان قابل قبول بوده مقالات متعددی از آنان منتشر شده است. اکثریت افرادی که طی سالهای گذشته مقالاتشان در حسابدار منتشر شده است را من اصلا نمی‌شناسم. ما به نام و جایگاه شغلی افراد کار نداریم؛ کیفیت مقالاتشان برایمان مهم است. اگر بنا به پارتی‌بازی بود، مثلا ما در حسابدار باید کلی مقاله از اعضای شورای عالی انجمن منتشر می‌کردیم. خودتان بروید و شماره‌های گذشته مجله را از این حیث بررسی کنید. البته اعضای شورای عالی هم مثل هر فرد دیگری می‌توانند مقالاتشان را برای انتشار در حسابدار بفرستند، و اگر مناسب باشد منتشر می‌شود. ولی اینطور نیست که مثلا مقالات علمی-پژوهشی دیگران منتشر نشود، ولی مقالات علمی-پژوهشی آنان را منتشر کنیم. یا مقالات غیراصولی دیگران منتشر نشود، ولی مقالات بی‌کیفیت آنان را منتشر کنیم.
دیدگاه خود را بنویسید