سه الزام اصلی این استاندارد عبارتست از: الف) تعریف ارزش منصفانه؛ ب) تعیین چارچوب اندازهگیری ارزش منصفانه؛ و پ) الزام افشا درباره اندازهگیری ارزش منصفانه. این استاندارد، در مواردی کاربرد دارد که دیگر استانداردهای حسابداری، اندازهگیری ارزش منصفانه یا افشا درباره اندازهگیری ارزش منصفانه (و اندازهگیریهای مبتنی بر ارزش منصفانه، مانند ارزش منصفانه پس از كسر مخارج فروش، یا افشا درباره آن اندازهگیریها) را الزامی یا مجاز کرده باشد (به استثنای موارد مشخصشده در بندهای 6 و 7).
هدف این استاندارد، الزام واحد تجاری به افشای اطلاعاتی است که استفادهکنندگان صورتهای مالی را قادر به ارزیابی موارد زیر کند: الف) ماهیت منافع آن در واحدهای تجاری دیگر و ریسکهای مرتبط با آن منافع؛ و ب) آثار آن منافع بر وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریانهای نقدی واحد تجاری.
هدف این استاندارد، تعیین اصول گزارشگری مالی برای واحدهای تجاری است که در توافقهای تحت کنترل مشترک (یعنی مشارکتها) منافعی دارند. این استاندارد برای دستیابی به هدف فوق، کنترل مشترک را تعریف میکند و هر واحد تجاری را که طرف یک مشارکت است ملزم میکند با ارزیابی حقوق و تعهدات خود، نوع مشارکت را تعیین کند و حسابداری حقوق و تعهدات خود را باتوجه به نوع مشارکت انجام دهد.
هدف این استاندارد، تعیین اصول ارائه و تهیه صورتهای مالی تلفیقی در زمانی است که واحد تجاری، یک یا چند واحد تجاری دیگر را کنترل میکند. استاندارد برای دستیابی به این هدف: الف) واحد تجاری (واحد تجاری اصلی) که بر یک یا چند واحد تجاری دیگر (واحدهای تجاری فرعی) کنترل دارد را ملزم به ارائه صورتهای مالی تلفیقی میکند؛ ب) اصل کنترل را تعریف میکند و کنترل را مبنای تلفیق قرار میدهد؛ پ) نحوه بکارگیری اصل کنترل را برای تشخیص کنترل سرمایهگذار بر سرمایهپذیر و در نتیجه الزام تلفیق سرمایهپذیر، مشخص میکند؛ ت) الزامات حسابداری تهیه صورتهای مالی تلفیقی را تعیین میکند؛ و ث) واحد تجاری سرمایهگذاری را تعریف میکند و مستثنی شدن برخی واحدهای تجاری فرعی واحد تجاری سرمایه گذاری از تلفیق را تعیین میکند. لازم به ذکر است، این استاندارد، الزامات حسابداری ترکیبهای تجاری و تأثیر آنها بر تلفیق، شامل سرقفلی ناشی از ترکیبهای تجاری را دربرنمیگیرد (به استاندارد حسابداری 38 رجوع شود).
هدف این استاندارد، بهبود مربوط بودن، قابلیت اتکا و قابلیت مقایسه اطلاعاتی است که واحد گزارشگر، در صورتهای مالی خود درباره ترکیب تجاری و آثار آن ارائه میکند. برای این منظور، این استاندارد درباره موارد زیر، اصول و الزاماتی را برای واحد تحصیلكننده تعیین میکند: الف) نحوه شناخت و اندازهگیری داراییهای قابل تشخیص تحصیلشده، بدهیهای تقبلشده و منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیلشده در صورتهای مالی آن؛ ب) نحوه شناخت و اندازهگیری سرقفلی تحصیلشده در ترکیب تجاری یا سود حاصل از خرید زیر قیمت؛ و پ) تعیین اطلاعاتی که باید افشا شود تا استفادهکنندگان صورتهای مالی را قادر به ارزیابی ماهیت و آثار مالی ترکیب تجاری کند.
هدف این استاندارد، الزام واحدهای تجاری به افشای اطلاعاتی در صورتهای مالی است تا استفادهکنندگان بتوانند موارد زیر را ارزیابی کنند: الف) اهمیت ابزارهای مالی برای وضعیت مالی واحد تجاری؛ و ب) ماهیت و میزان ریسکهای ناشی از ابزارهای مالی، که واحد تجاری طی دوره و در پایان دوره گزارشگری در معرض آنها قرار دارد و نحوه مدیریت این ریسکها توسط واحد تجاری.
هدف این استاندارد، تعیین اصول ارائه ابزارهای مالی به عنوان بدهی یا حقوق مالكانه و تهاتر داراییهای مالی و بدهیهای مالی است. این استاندارد برای طبقهبندی ابزارهای مالی از دیدگاه ناشر به داراییهای مالی، بدهیهای مالی و ابزارهای مالكانه؛ طبقهبندی درآمد مالی و هزینه مالی؛ سودتقسیمی، زیانها و سودهای مربوط؛ و شرایط تهاتر یا عدم تهاتر داراییهای مالی و بدهیهای مالی کاربرد دارد. اصول مندرج در این استاندارد، مكمل اصول شناخت و اندازهگیری داراییهای مالی و بدهیهای مالی و همچنین اصول افشای اطلاعات درباره آنها به شرح استاندارد حسابداری 37 ابزارهای مالی: افشا است.
هدف این استاندارد، تجویز نحوه حسابداری مالیات بر درآمد است. موضوع اصلی در حسابداری مالیات بر درآمد، چگونگی به حساب گرفتن آثار مالیاتی جاری و آتی موارد زیر است: الف) بازیافت (تسویه) آتی مبلغ دفتری داراییهایی (بدهیهایی) كه در صورت وضعیت مالی واحد تجاری شناسایی میشوند؛ و ب) معاملات و سایر رویدادهای دوره جاری كه در صورتهای مالی واحد تجاری شناسایی میشوند. هنگام شناخت یک دارایی یا یک بدهی، واحد گزارشگر انتظار بازیافت یا تسویه مبلغ دفتری آن دارایی یا بدهی را دارد. اگر این احتمال وجود داشته باشد که بازیافت یا تسویه مبلغ دفتری مزبور، موجب شود پرداختهای آتی مالیات، بیشتر (کمتر) از زمانی باشد که بازیافت یا تسویه، آثار مالیاتی به همراه ندارد، این استاندارد واحد تجاری را با در نظر گرفتن برخی استثناهای محدود، ملزم به شناسایی بدهی مالیات انتقالی (دارایی مالیات انتقالی) میکند.
هدف این استاندارد، تجویز معیارهای انتخاب و تغییر رویههای حسابداری، و نیز نحوه عمل حسابداری و افشای تغییر در رویههای حسابداری، تغییر در برآوردهای حسابداری و اصلاح اشتباهات است. هدف این استاندارد، بهبود مربوط بودن و قابلیت اتكای صورتهای مالی واحد تجاری، و قابلیت مقایسه صورتهای مالی در طول زمان و با صورتهای مالی سایر واحدهای تجاری است. الزامات افشای مربوط به رویههای حسابداری، به استثنای الزامات افشای مربوط به تغییر در رویههای حسابداری، در استاندارد حسابداری ١ ارائه صورتهای مالی تعیین شده است.
هدف این استاندارد تجویز نحوه گزارشگری مالی و افشای مزایای بازنشستگی کارکنان در واحدهای تجاری است. ولی گزارشگری مالی طرحهای مزایای بازنشستگی کارکنان در دامنه كاربرد این استاندارد قرار نمیگيرد (به استاندارد حسابداری 27 رجوع شود). این استاندارد برای گزارشگری مالی مزایای پایان خدمت کارکنان نیز کاربرد ندارد. از نظر این استاندارد، مزایای بازنشستگی کارکنان شامل مزایایی است که پس از بازنشستگی به کارکنان یا افراد تحت تکفل آنها اعطا میشود و ممکن است از طریق پرداخت نقدی یا ارائه کالاها یا خدمات، به طور مستقیم به کارکنان، همسر، فرزندان یا سایر افراد تحت تکفل آنها یا از طریق پرداخت به دیگران (نظیر شرکتهای بیمه) تسویه شود.
دکتر محسن قاسمی دبیرکل پیشین انجمن حسابداران خبره ایران (از 1392 تا 1400)، سردبیر پیشین مجله حسابدار (از 1397 تا 1400)، مدیر اسبق امور ناشران بورس اوراق بهادار تهران (1385 تا 1389)، مدیر سرمایهگذاری اسبق کارگزاری بانک ملی ایران (1390 تا 1391)، و مدیر حسابرسی داخلی اسبق تامین سرمایه امین (از 1391 تا 1392) است. وی دانشآموخته حسابداری از دانشگاه علامه طباطبایی است، و بیش از بیست سال تجربه در زمینههای متنوع بورس، حسابداری، گزارشگری مالی و موضوعات مرتبط آنها دارد. از وی دهها مقاله، یادداشت، کتاب، و مصاحبه بر جا مانده است که فهرست کامل آنها به صورت متمرکز و یکجا در پیوستهای کتاب «انجمن حسابداران خبره ایران در آخرین دهه قرن؛ گفتگو با محسن قاسمی، دبیرکل انجمن (از 1392 تا 1400)» ارائه شده است. این کتاب به همت علی مجد در قالب گفتگویی تفصیلی در فروردین 1400 تنظیم و نسخه الکترونیکی آن با اجازه ناشر به صورت عمومی منتشر و در دسترس علاقهمندان قرار گرفته است (از اینجا دانلود کنید).