کمیته استانداردها و آموزش سازمان بورس و اوراق بهادار، طی نامه 122/160824 مورخ 26 شهریور 1403، ثبتهای حسابداری معاملات گواهی سپرده کالایی در بورس کالای ایران را به موسسات حسابرسی معتمد این سازمان ابلاغ کرد.

مطابق با مصوبه مورخ 12 خرداد 1393 شورای عالی بورس و اوراق بهادار درباره شناسایی و تعریف «گواهی سپرده کالایی» به عنوان ابزار مالی:

«گواهی سپرده کالایی، اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تأیید بورس صادر میشود.»

طبق دستورالعمل پذیرش انبار و صدور، معامله و تسویه گواهی سپرده کالایی (مصوب 5 خرداد 1394 هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار):

  • پس از تودیع محصول یا کالا توسط مالک به یکی از انبارهای پذیرش‌شده از سوی بورس کالای ایران، قبض انبار توسط انباردار پس از ارزیابی کالا (کیفیت و وزن کالا بر اساس گواهی ارزیابی کیفی و کمی) صادرشده و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به پشتوانه قبض انبار صادره، اقدام به صدور گواهی سپرده کالایی میکند.
  • برای عرضه گواهی سپرده کالایی در بورس کالا، پس از تکمیل فرم سفارش فروش توسط سپرده‌گذار و ارائه اطلاعات مربوط به نماد معاملاتی توسط بورس کالا به شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، معاملات به روش حراج پیوسته انجام میشود.
  • انتقال مالکیت گواهی سپرده کالایی در روز انجام معامله، در کد معاملاتی فروشنده و خریدار به صورت مکانیزه ثبت میشود.
  • دارنده گواهی سپرده کالایی باید قبل از انقضای اعتبار گواهی سپرده کالایی، برای  تحویل کالا به انبار مربوطه مراجعه کند؛ و در صورت عدم خروج کالا از انبار تا پایان ساعت کاری انبار در روز انقضای اعتبار گواهی سپرده کالایی، گواهی مزبور قابلیت معامله در بورس کالا را نخواهد داشت.


لازم به ذکر است، طبق ماده (10) قانون مالیات بر ارزش افزوده (اصلاح شده بر اساس بند (ب) ماده (21) قانون تامین مالی تولید و زیرساختها (مصوب 22 اسفند 1402):

فروش کلیه کالاها در قالب گواهی سپرده کالایی در بورسهای کالایی از پرداخت مالیات و عوارض معاف هستند؛ و مالیات و عوارض خرید نهادههای فروشندگان اولیه به آنها مسترد میشود. در صورتی که کالاهای موضوع این بند مشمول مالیات و عوارض فروش باشد، تحویل‌گیرنده از انبارهای پذیرش‌شده در بورسهای کالایی موظف به تسویه مالیات و عوارض خرید کالا بر اساس قیمت اعلامیه خرید خود با سازمان امور مالیاتی کشور است. اعلامیه خرید، در حکم صورتحساب است.


با توجه به اهمیت گزارشگری مالی و چگونگی ثبتهای حسابداری معاملات اوراق مزبور، ثبتهای مربوط به معاملات گواهی سپرده کالایی در بورس کالای ایران به شرح پیوست نامه (از اینجا دانلود کنید) ارائه شده است. در این باره توجه به نکات زیر ضروری است:

1. با توجه به گردش کار معاملات گواهی سپرده کالایی، عرضه‌کننده یا سپرده‌گذار نخست، کالای خود را در قالب گواهی سپرده کالایی در بورس کالا عرضه میکند و همزمان با اولین معامله (فروش)، صورتحساب فروش کالای عرضه شده، شامل ارزش کالا را صادر میکند.

2. تحویل‌گیرنده کالا از انبار (خریدار گواهی سپرده کالایی) مبلغ مالیات بر ارزش افزوده را بر اساس مندرجات اعلامیه خرید گواهی سپرده کالایی به حساب معرفی شده از سوی سازمان امور مالیاتی کشور واریز میکند.

3. جریانهای نقدی حاصل از معاملات اینگونه اوراق در دفاتر عرضه‌کننده و خریدار نهایی در سرفصل فعالیتهای عملیاتی؛ و در دفاتر خریداران میانی در سرفصل فعالیتهای سرمایه‌گذاری طبقه‌بندی میشود.

4. سرمایه‌گذاری در گواهی سپرده کالایی به عنوان سرمایه‌گذاری جاری سریع‌المعامله طبقه‌بندی و ارزیابی آن در مقاطع گزارشگری مالی مطابق با الزامات استاندارد حسابداری 15 حسابداری سرمایه‌گذاریها انجام میشود. شایان ذکر است، در ثبتهای حسابداری پیوست، به عنوان مثال، روش ارزیابی این سرمایه‌گذاری اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش است.

5. طبق ماده 49 دستورالعمل پذیرش انبار و صدور، معامله و تسویه گواهی سپرده کالایی، هزینه انبارداری تا زمان انجام معامله در بورس کالای ایران بر عهده فروشنده و از تاریخ انجام معامله تا زمان دریافت کالا از انبار بر عهده خریدار خواهد بود.

با توجه به موارد بالا ثبتهای مربوط به گواهی سپرده کالایی به شرح پیوست نامه (از اینجا دانلود کنید) مشخص شده است. در این ثبتها، هزینه‌های مربوط از جمله کارمزد، کارشناسی، ارزیابی و ... در نظر گرفته نشده است.