بدهی مالی هر بدهی است كه یكی از موارد زیر باشد:

  • الف. تعهد قرار‌دادی برای:

1. تحویل نقد یا دارایی مالی دیگر به واحد تجاری دیگر؛ یا

2. مبادله داراییهای مالی یا بدهیهای مالی با واحد تجاری دیگر، در شرایطی كه بطور بالقوه برای واحد تجاری نامطلوب است؛ یا

  • ب. قرار‌دادی كه از طریق ابزار‌های مالكانه خود واحد تجاری قابل تسویه است یا تسویه خواهد شد و:

1. ابزار غیر‌مشتقه‌ای است كه واحد تجاری در ازای آن، نسبت به تحویل تعداد متغیری از ابزارهای مالكانه خود واحد تجاری، متعهد است یا ممکن است متعهد شود؛ یا

2. ابزار مشتقه‌ای است كه به روشی غیر از مبادله مبلغ ثابتی نقد یا دارایی مالی دیگر با تعداد ثابتی از ابزارهای مالكانه خود واحد تجاری، قابل تسویه است یا تسویه خواهد شد. برای این منظور، حق تقدمها، اختیارهای معامله یا امتیاز‌های خرید جهت تحصیل تعداد ثابتی از ابزارهای مالکانه خود واحد تجاری در ازای مبلغ ثابتی از هر واحد پول، در صورتی ابزار مالكانه محسوب می‌شود كه واحد تجاری متناسب با تمام مالكان فعلی همان طبقه از ابزار‌های مالكانه غیر‌مشتقه خود، حق تقدمها، اختیارهای معامله یا امتیازهای خرید را اعطا کند. همچنین برای این منظور، ابزار‌های مالكانه خود واحد تجاری، شامل ابزار‌های مالی قابل ‌فروش به ناشر كه طبق بند‌های 12 و 13 به عنوان ابزار مالكانه طبقه‌بندی می‌شود، ابزار‌هایی كه واحد تجاری را تنها در زمان انحلال، به انتقال سهم متناسبی از خالص داراییهای خود به طرف دیگر، متعهد می‌كند و طبق بند‌های 14 و 15 به عنوان ابزارهای مالكانه طبقه‌بندی می‌شود، یا ابزار‌هایی كه قرار‌داد‌هایی برای دریافت یا تحویل آتی ابزار‌های مالكانه خود واحد تجاری است، نمی‌باشد.

به عنوان یك استثنا، اگر ابزاری كه تعریف بدهی مالی را احراز می‌كند، تمام ویژگیها و شرایط مندرج در بند‌های 12 و 13 یا 14 و 15 را احراز نماید، به عنوان ابزار مالكانه طبقه‌بندی می‌شود. (استاندارد حسابداری 36 ابزارهای مالی - ارائه (مصوب 1397))

رهنمود بکارگیری (پیوست استاندارد)

رب4. مثالهای رایج از داراییهای مالی که نشان­دهنده، حق قرار‌دادی برای دریافت نقد در آینده است و بدهیهای مالی متقابل که بیانگر تعهد قرار‌دادی برای تحویل نقد در آینده می‌باشد، عبارت است از:

  • الف. دریافتنی‌ها و پرداختنی‌های تجاری؛
  • ب. اسناد دریافتنی و پرداختنی؛
  • پ. وامهای دریافتنی و پرداختنی؛ و
  • ت. اوراق بدهی منتشرشده و خریداری‌شده.

در هر یك از این موارد، حق قرار‌دادی یك طرف برای دریافت (یا تعهد به پرداخت) نقد، با تعهد متقابل طرف دیگر برای پرداخت (یا حق دریافت)، مطابقت دارد. 

رب5. نوع دیگر ابزار مالی، ابزاری است كه منافع اقتصادی قابل دریافت یا قابل واگذاری آن، یک دارایی مالی به غیر از نقد است. برای مثال، اسناد پرداختنی قابل تسویه با اوراق خزانه دولتی، برای دارنده، حق قرار‌دادی نسبت به دریافت اوراق و برای ناشر، تعهد قرار‌دادی برای تحویل اوراق، و نه نقد، ایجاد می‌كند. این اوراق، دارایی مالی محسوب می‌شود زیرا نشان­دهنده تعهدات دولت منتشرکننده برای پرداخت نقد است. در نتیجه، این اسناد برای دارنده، دارایی مالی و برای ناشر، بدهی مالی است.

رب6. حق قرار‌دادی یا تعهد قرار‌دادی برای دریافت، تحویل یا مبادله ابزار‌های مالی، خود یک ابزار مالی است. زنجیره‌‌ای از حقوق قرار‌دادی یا تعهدات قرار‌دادی، در صورتی که در نهایت منجر به دریافت یا پرداخت نقد یا تحصیل یا انتشار ابزار مالکانه شود، تعریف ابزار مالی را احراز می‌كند.

رب7. توانایی اعمال حق قرار‌دادی یا الزام به ایفای تعهد قرار‌دادی ممكن است قطعی یا مشروط به وقوع رویدادهای آتی باشد. برای مثال، تضمین مالی، حق قرار‌دادی وام‌دهنده برای دریافت نقد از ضامن و تعهد قرار‌دادی متقابل ضامن برای پرداخت به وام‌دهنده در صورت قصور وام‌گیرنده است. حق و تعهد قرار‌دادی به دلیل رویداد یا معامله‌ای در گذشته (تقبل تضمین) ایجاد می‌شود، هر چند توانایی وام‌دهنده برای اعمال حق خود و الزام ضامن به ایفای تعهد خود، هر دو مشروط به عدم ایفای تعهد توسط وام‌گیرنده در آینده است. حق و تعهد احتمالی، حتی اگر در صورتهای مالی شناسایی نشوند، تعریف دارایی مالی و بدهی مالی را احراز می‌كنند. برخی از این حقوق و تعهدات احتمالی ممكن است قرار‌داد‌های بیمه در دامنه كاربرد استاندارد حسابداری 28 باشند. 

رب8. طبق استاندارد حسابداری 21 اجاره‌ها، اجاره تأمین مالی اساساً به عنوان حق اجاره‌دهنده برای دریافت و تعهد اجاره‌كننده برای پرداخت مجموعه‌ای از مبالغ محسوب می‌شود كه ماهیتاً مشابه پرداختهای اصل و سود تسهیلات مالی است. اجاره‌دهنده به جای دارایی اجاره‌ای، سرمایه‌گذاری خود در مبالغ دریافتنی طبق قرار‌داد اجاره را به حساب منظور می‌كند. از سوی دیگر، اجاره عملیاتی، اساساً قرار‌داد ناتمامی محسوب می‌شود كه اجاره‌دهنده را به فراهم کردن حق استفاده از دارایی در دوره‌‌های آتی در ازای دریافت مابه‌ازایی مشابه کارمزد خدمات، متعهد می‌كند. در اجاره عملیاتی، اجاره‌دهنده به جای شناسایی مبالغ دریافتنی در آینده طبق قرار‌داد، به انعکاس دارایی اجاره‌ای در حسابهای خود ادامه می‌دهد. در نتیجه، اجاره تأمین مالی، ابزار مالی محسوب می‌شود و اجاره عملیاتی ابزار مالی تلقی نمی‌گردد (به جز مبالغ اجاره عملیاتی سررسیدگذشته و قابل پرداخت). 

اقلامی نظیر پیش‌دریافت درآمد و بیشتر تعهدات ناشی از ضمانت، بدهی مالی نیستند، زیرا جریان خروجی منافع اقتصادی مرتبط با آنها، به شكل تحویل كالا و خدمات است و بیانگر تعهد قرار‌دادی برای پرداخت نقد یا دارایی مالی دیگر نمی‌باشند.

رب11. بدهیها یا داراییهایی كه قرار‌دادی نیستند (مانند مالیات بر درآمد که در نتیجه الزامات قانونی دولت ایجاد می‌شود)، بدهی مالی یا دارایی مالی محسوب نمی‌شوند. حسابداری مالیات بر درآمد طبق استاندارد حسابداری 35 انجام می‌شود. همچنین، طبق تعریف استاندارد حسابداری 4 ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی، تعهدات عرفی، ناشی از قرار‌داد نمی‎باشند و در نتیجه، بدهی مالی محسوب نمی‌شوند.

A financial liability is any liability that is: - IAS 32 Financial Instruments: Presentation

a contractual obligation:
to deliver cash or another financial asset to another entity; or
(i)
to exchange financial assets or financial liabilities with another entity under conditions that are potentially unfavourable to the entity; or
(ii)
(a)
a contract that will or may be settled in the entity’s own equity instruments and is:
a non‑derivative for which the entity is or may be obliged to deliver a variable number of the entity’s own equity instruments; or
(i)
a derivative that will or may be settled other than by the exchange of a fixed amount of cash or another financial asset for a fixed number of the entity’s own equity instruments. For this purpose, rights, options or warrants to acquire a fixed number of the entity’s own equity instruments for a fixed amount of any currency are equity instruments if the entity offers the rights, options or warrants pro rata to all of its existing owners of the same class of its own non‑derivative equity instruments. Also, for these purposes the entity’s own equity instruments do not include puttable financial instruments that are classified as equity instruments in accordance with paragraphs 16A and 16B, instruments that impose on the entity an obligation to deliver to another party a pro rata share of the net assets of the entity only on liquidation and are classified as equity instruments in accordance with paragraphs 16C and 16D, or instruments that are contracts for the future receipt or delivery of the entity’s own equity instruments.
(ii)
As an exception, an instrument that meets the definition of a financial liability is classified as an equity instrument if it has all the features and meets the conditions in paragraphs 16A and 16B or paragraphs 16C and 16D.
(b)