الزامات اصلی این استاندارد؛ عبارتست از: الف) تعریف ذخیره، بدهی احتمالی و دارایی احتمالی؛ و ب) تعیین شرایط شناخت، روش اندازه‌گیری و نحوه ارائه و افشای این اقلام در صورتهای مالی. و با توجه به گستردگی و تعدّد مصادیق ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی در واحدهای تجاری مختلف، این استاندارد جزو پرکاربردترین و مهمترین استانداردهای حسابداری محسوب میشود. از اینرو، حتما باید جزو نخستین استانداردهایی باشد که آنها را آموزش میبینیم.
پیشینه
در نخستین مجموعه استانداردهای حسابداری لازم‌الاجرا در ایران (لازم‌الاجرا از ابتدای سال 1380) استاندارد حسابداری 4 با عنوان «حسابداری پیشامدهای احتمالی» مصوب و لازم‌الاجرا شده بود. ولی، متعاقبا در سال 1384 با هدف هماهنگی بیشتر با استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IAS 37) و بهبود استاندارد قبلی مورد تجدیدنظر قرار گرفت، و با عنوان جدید «ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی» از ابتدای سال 1385 تا کنون برای واحدهای تجاری لازم‌الاجراست. (پیشینه استانداردگذاری حسابداری در ایران)
دانلود فایل word | دانلود فایل pdf | ویدئوی آموزشی استاندارد 4
تغییرات عمده ویرایش فعلی نسبت به ویرایش قبلی
علاوه بر تغییر عنوان استاندارد، سایر تغییرات عمده ویرایش فعلی نسبت به ویرایش اولیه استاندارد به شرح زیر بوده است:
- در ویرایش فعلی، سه اصطلاح ذخیره، بدهی احتمالی و دارایی احتمالی تعریف شده است. در حالیکه در ویرایش اولیه فقط اصطلاح پیشامد احتمالی تعریف شده بود.
- در ویرایش اولیه، ایجاد بدهی یا کاهش دارایی در اثر رویدادهای آینده، به سه گروه محتمل، ممکن و بعید تقسیم شده بود. در حالیکه در ویرایش فعلی تعهدات محتمل در قالب ذخیره؛ و تعهدات ممکن و بعید در قالب بدهیهای احتمالی تلقی شده است.
- در ویرایش فعلی، محاسبه ارزش فعلی برای شناسایی ذخیره در صورت با اهمیت بودن اثر ارزش زمانی پول، الزامی شده است.
- در ویرایش فعلی، الزاماتی درباره قراردادهای زیانبار و مخارج تجدید ساختار مقرر شده است.
دانلود فایل word | دانلود فایل pdf | ویدئوی آموزشی استاندارد 4
هدف استاندارد
هدف این استاندارد اطمینان از بکارگیری معیارهای شناخت و مبانی اندازه‌گیری مناسب در مورد «ذخایر»، «بدهیهای احتمالی» و «داراییهای احتمالی»، و افشای اطلاعات کافی در یادداشتهای توضیحی برای درک بهتر ماهیت، زمان‌بندی و مبلغ آنها توسط استفاده‌کنندگان صورتهای مالی است.
تعاریف
سه عنصر موضوع این استاندارد به ترتیب زیر تعریف شده‌اند:
ذخیره: آن اقلام بدهی است که تعیین زمان تسویه یا مبلغ آنها همراه با ابهام نسبتاً قابل توجه است.
* در ارتباط با « ذخیره» باید به دو نکته مهم زیر توجه داشت:
یک) کاربرد اصطلاح ذخیره برای اقلامی از قبیل کاهش ارزش داراییها و مطالبات مشکوک‌الوصول - که مبلغ دفتری داراییها را تعدیل می‌کنند – در دامنه کاربرد این استاندارد قرار ندارد، و مشمول استانداردهای مربوط دیگری است؛ و
دو) در مواردی که ذخیره مشخصا مشمول سایر استانداردهای حسابداری است، نیز در دامنه کاربرد این استاندارد قرار ندارد. از جمله، پیمانهای بلندمدت (استاندارد9)، فعالیتهای بیمه عمومی (استاندارد28)، اجاره‌ها (استاندارد 21)، مالیات بر درآمد (استاندارد35)، مابه‌ازای احتمالی واحد تحصیل‌کننده در ترکیبهای تجاری (استاندارد38)، درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان (استاندارد 43) – به جز قراردادهای زیانبار که در دامنه همین استاندارد است- ...
بدهی احتمالی: یا یک تعهد غیرقطعی است که از رویدادهای گذشته ناشی شده است، و وجود آن فقط از طریق وقوع یا عدم وقوع یک یا چند رویداد نامشخص در آینده (که بطور کامل در کنترل واحد تجاری نیست) تأیید خواهد شد؛
یا یک تعهد فعلی است که از رویدادهای گذشته ناشی شده است، ولی به دلیل عدم احراز معیارهای شناخت به عنوان بدهی شناسایی نمی‌شود (یعنی، یا خروج منافع اقتصادی برای تسویه آن محتمل نیست؛ یا مبلغ آن را نمی‌توان با قابلیت اتکای کافی اندازه‌گیری کرد - یا هر دو).
دارایی احتمالی: یک دارایی غیرقطعی است که از رویدادهای گذشته ناشی شده است، و وجود آن تنها از طریق وقوع یا عدم وقوع یک یا چند رویداد نامشخص در آینده (که بطور کامل تحت کنترل واحد تجاری نیست) تأیید خواهد شد.
درباره این استاندارد چه الزاماتی را باید آموزش ببینیم؟
از جمله پرسشهای مهمی که پس از آموزش این استاندارد باید قادر به پاسخگویی آنها باشیم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تفاوتهای اصلی «ذخیره» و «بدهی احتمالی» چیست؟
- معیارهای سه‌گانه شناخت «ذخیره» کدامند؟
- معیارهای شناخت «بدهی» کدامند؟
- یک رویداد در چه صورتی تعهدآور است؟
- خروج منافع اقتصادی در چه صورتی محتمل است؟
- برآورد اتکاپذیر تعهد در چه صورتی میسر نیست؟
- درخت تصمیم‌گیری درباره شناخت ذخیره یا افشای بدهی احتمالی چیست؟
- در موارد بسیار نادر که وجود «تعهد فعلی» روشن نیست، الزام استاندارد برای شناخت ذخیره یا افشای بدهی احتمالی چیست؟
- در موارد بسیار نادر که تعیین مبلغ بدهی از طریق برآورد اتکاپذیر میسر نیست، الزام استاندارد برای شناخت ذخیره یا افشای بدهی احتمالی چیست؟
- مبلغ شناسایی‌شده به عنوان ذخیره را چگونه باید اندازه‌گیری کنیم؟ (اطلاعات مبنای این اندازه‌گیری را چگونه بدست میاوریم؟ دو روش متداول اندازه‌گیری کدامند؟)
- ریسک و ابهام حاکم بر رویدادها و شرایط را چگونه باید در اندازه‌گیری مبلغ ذخیره منظور کنیم؟
- در مواردیکه ارزش زمانی پول بااهمیت است، چه تعدیلی باید در اندازه‌گیری مبلغ ذخیره اعمال شود؟
- سود واگذاری مورد انتظار داراییهای مرتبط با ذخیره را چگونه باید در اندازه‌گیری مبلغ آن منظور کنیم؟
- اگر انتظار رود تمام یا بخـشی از مخارج مورد نیاز برای تسویه ذخیره توسط شخص دیگری جبران شود، این مبلغ را چگونه باید در صورتهای مالی منظور کنیم؟
- زیانهای عملیاتی آتی را چگونه باید در صورتهای مالی منظور کنیم؟
- در صورتی که قرارداد زیانبار داشته باشیم، تعهد فعلی مربوط به زیان قرارداد را چگونه باید در صورتهای مالی منظور کنیم؟
- منظور از تجدید ساختار چیست؟ مصادیق متداول آن کدامند؟
- برای مخارج تجدید ساختار در چه صورتی ذخیره شناسایی میکنیم؟
- در چه صورتی این استاندارد درباره ذخیره تجدید ساختار کاربرد ندارد؟
- تعهد عرفی در مورد تجدید ساختار در چه شرایطی رخ می‌دهد؟
- در چه صورتی تصمیم ارکان صلاحیتدار واحد تجاری برای تجدید ساختار قبل از پایان دوره مالی، موجب تعهد عرفی در پایان دوره گزارشگری میشود؟
- در مواردی که واحد تجاری تصمیم به فروش بخشی از فعالیت تجاری را دارد و آن را به عموم اعلام میکند، آیا این تصمیم به عنوان تعهد فروش تلقی میشود؟
- ذخیره تجدید ساختار شامل چه اقلامی است؟ و چه اقلامی را دربرنمی‌گیرد؟
- تکلیف واحد تجاری درباره شناخت، اندازه‌گیری و افشای بدهی احتمالی چیست؟
- اگر خروج منافع اقتصادی برای اقلامی‌که قبلاً به عنوان بدهی احتمالی تلقی شده‌اند، محتمل شود، الزام واحد تجاری چیست؟ در این موارد، در چه شرایطی شناسایی ذخیره الزامی نیست؟
- تکلیف واحد تجاری درباره شناخت، اندازه‌گیری و افشای دارایی احتمالی چیست؟
- الزامات افشای «ذخایر»، «بدهیهای احتمالی» و «داراییهای احتمالی» کدامند؟
- در تعیین اینکه کدام ذخایر یا بدهیهای احتمالی می‌تواند یک طبقه را تشکیل‌دهد، چه معیارهایی را باید در نظر بگیریم؟
- اگر ذخیـره و بدهی احتمالی از شرایط یکسانی ناشـی شـود، الزامات افشای مربوط به آنها را به چه ترتیبی باید رعایت کنیم؟
- در چه شرایطی واحد تجاری مجاز به عدم افشای اطلاعات مربوط به «ذخایر»، «بدهیهای احتمالی» و «داراییهای احتمالی» است؟ در این موارد، چه حداقل اطلاعاتی باید افشا شود؟
[برای دیدن ویدئو اینجا - یا بر روی تصویر بالا - کلیک کنید]
در سرفصل ششم از مجموعه کامل ویدئوهای آموزشی «استانداردهای حسابداری» (160 ویدئو مجموعا 82 ساعت) – که ویدئوی فوق چهار دقیقه منتخب از آن است - ضمن تبیین الزامات استاندارد حسابداری 4، در قالب مثالهای متعدد و متنوع نحوه بکارگیری این الزامات در شرایط واقعی آموزش داده شده است. علاقه‌مندان برای تهیه مجموعه کامل این ویدئوهای آموزشی میتوانند به این نشانی مراجعه کنند: oias.ir/is
دیدگاه خود را بنویسید