در استانداردهای حسابداری ذخیره (Provision) نوعی بدهی است که زمان تسویه یا تعیین مبلغ آن توأم با ابهام نسبتا قابل توجه است. بنابراین، بکار بردن اصطلاحاتی همچون ذخیره استهلاک، ذخیره کاهش ارزش، و حتی ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول به دلیل عدم انطباق آنها با این تعریف، نادرست است؛ و باید از اصطلاحات استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته استفاده شود.

این اثر صرفا با هدف بازنمایی اجزای کلیدی «مفاهیم نظری گزارشگری مالی (اینجا)» (پیوست استانداردهای حسابداری لازم‌الاجرا در ایران) و «چارچوب مفهومی گزارشگری مالی (اینجا)» (پیوست استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی) ارائه شده است؛ و به هیچ‌وجه نباید به‌عنوان جایگزین دو متن یادشده درنظر گرفته شود. از اینرو، مطالعه متن کامل دو منبع فوق موکدا به حسابداران گرامی توصیه میشود.

در این کتاب، «استانداردهای حسابداری» آموزش داده نشده است؛ بلکه سرراست‌ترین راه آموزش آنها به افراد نیازمند آموزش نشان داده شده است. زیرا در نظر بسیاری از حسابداران «آموزش استانداردهای حسابداری» سخت‌ترین کار دنیاست! بطوریکه تا میتوانند آنرا به تعویق میندازند؛ به امید اینکه روزی بتوانند بر ترس خود غلبه کنند و این بزرگترین قورباغه حسابداری را قورت بدهند! از اینرو، هدف این کتاب کمک به این حسابداران است؛ تا سرراست‌ترین راه آموزش استانداردهای حسابداری به آنان نشان داده شود.

فرض کنید در شرکت محل کارمان چند قطعه سکه طلا خریده‌ایم؛ میخواهیم ببینیم با رعایت الزامات مقرر در استانداردهای حسابداری این سکه‌های طلا را در چه حسابی باید ثبت و نگهداری کنیم.

در سال‌های اخیر، اَپلیکیشنهای مبتنی بر هوش مصنوعی مانند ChatGPT به یکی از ابزارهای پرکاربرد بین کارشناسان و متخصصان حوزه‌های مختلف، از جمله حسابداران حرفه‌ای، مشاوران مالیاتی و تحلیلگران مالی، تبدیل شده‌است. این ابزارها می‌توانند در چند ثانیه پاسخ‌هایی منظم، دقیق و حتی مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی ارائه دهند. ولی از دیدگاه یک حسابدار حرفه‌ای، نکته کلیدی این است که بدانیم چگونه سؤال بپرسیم تا پاسخ دریافتی قابل اتکا، تخصصی و منطبق بر اصول حرفه‌ای باشد.

شناخت مجموعه کامل صورتهای مالی، ساختار ارائه هر یک از آنها، و حداقل اقلامی که باید در هر کدام ارائه شود؛ حداقل دانشی است که هر حسابدار حرفه‌ای باید درباره استانداردهای حسابداری داشته باشد. به‌ویژه آن که پس از تغییرات گسترده استانداردهای حسابداری در ایران (طی سالهای 1398 تا 1400) بسیاری از این موارد با تغییرات بااهمیتی روبرو بوده‌اند.

قضاوت حرفه‌ای (Professional Judgment) در چارچوب استانداردهای حسابداری به معنای استفاده آگاهانه، منطقی و مسئولانه از دانش، تجربه و درک اصول حسابداری برای انتخاب بهترین راه‌حل در شرایطی است که استانداردها رهنمود دقیق یا صریحی ارائه نمی‌کنند. زیرا استانداردهای حسابداری مبتنی بر اصول (principles-based) هستند. یعنی قواعد قطعی برای شناسایی، اندازه‌گیری، ارائه و افشای موضوعات مختلف در آنها مقرر نشده است.

در یادداشت قبلی گفتم، طبق استانداردهای حسابداری، نوع هر قلم دارایی بسته به «کارکرد» آن دارایی در واحد تجاری ما میتواند متفاوت باشد. ولی آیا فقط «کارکرد» داراییها بر طبقه‌بندی آنها در صورتهای مالی تاثیر گذار است؟ نه! گاهی «شرایط» متفاوت داراییهای یکسان نیز میتواند بر طبقه‌بندی آنها در صورتهای مالی تاثیرگذار باشد. به عنوان مثال، موجودی نقد یکی از متداولترین مصادیق داراییهای جاری در صورتهای مالی است. ولی همین دارایی گاهی به دلیل شرایط متفاوت باید به عنوان داراییهای غیرجاری طبقه‌بندی شود.

آموزش استانداردهای حسابداری به خودی خود کار دشواری است؛ بنابراین، با انتخاب روش نادرست، منابع نادرست و برنامه‌ریزی نادرست، نباید این کار دشوار را دشوارتر کنیم. مخاطب این نوشته حسابدارانی هستند که با انگیزه‌های گوناگون، هدف مشترک آنان اینست که استانداردهای حسابداری را به موثرترین و حتی‌الامکان ساده‌ترین روش، آموزش ببینند.

هر حسابدار باید بداند؛ طبق استانداردهای حسابداری چطور باید نوع دارایی را تعیین کنیم. به عبارت دیگر، وقتی یک دارایی را تحصیل میکنیم، آن را در کدام طبقه داراییها در صورتهای مالی باید شناسایی کنیم. برای اینکار باید الگوریتم سه‌مرحله‌ای زیر را طی کنیم: